Komt weerstand tegen gentech-voedsel voort uit gebrek aan kennis?

Europa meer kennis over gentech

In Duitsland en Frankrijk bleken de resultaten net wat anders dan in de VS. In deze Europese landen was het beter gesteld met de wetenschappelijke kennis, ook onder de tegenstanders van genetische modificatie. Wel vonden de onderzoekers ook hier de sterke discrepantie tussen wat tegenstanders wisten en wat zij dáchten te weten. De Europese tegenstanders dachten meer te weten van wetenschap dan ze daadwerkelijk deden.

Tegenstanders hebben dus weinig verstand van genetische modificatie, maar overschatten zichzelf door te denken dat ze juist veel kennis hebben. Hen informeren zal dus lastig gaan, omdat ze niet op zoek zullen gaan naar nieuwe informatie. “Ik vind de conclusie kort door de bocht en wel heel negatief”, zegt Michelle Habets. Zij onderzoekt aan het Rathenau Instituut maatschappelijk verantwoorde innovaties van opkomende biotechnologieën en heeft niet meegewerkt aan dit onderzoek. “Er is nog een andere mogelijke verklaring. Als je googelt op genetisch gemodificeerd voedsel, dan vind je snel negatieve informatie, wat tot weerstand kan leiden. Dus dat zijn mensen die zich juist wel willen informeren.” Als een onwetende zich wil informeren, is internet een makkelijke eerste bron. Juist het zoeken naar informatie kan door gekleurde informatie op het internet de basis zijn voor weerstand. Zo zijn zij in de veronderstelling kennis te hebben, ook al is dat wellicht niet de juiste. “Daar zou ook een mogelijke oorzaak kunnen liggen.”

Maar wat als men tegen is vanwege een geloofsovertuiging? Mag je dan een gebrek aan kennis de schuld geven? Dit zochten de onderzoekers op een later moment verder uit, naar aanleiding van commentaar op hun eerste resultaten. Ze vroegen deelnemers wat de oorzaak was van hun weerstand. Was dit gebaseerd op veiligheid en gezondheid, religie, dierenwelzijn, milieu of sociaal/politiek? De meeste weerstand bleek inderdaad vanwege zorgen over veiligheid: 73 procent koos hiervoor, vooral de meest extreme tegenstanders gaven dit als oorzaak aan. En, zo oordeelden de onderzoekers, dat valt toch echt onder kennis.

“Vreemd dat deze controle niet meteen gebeurde, net als correcties voor opleidingsniveau in de statistische analyse”, meent ook Habets. De onderzoekers zijn er vrij stellig in dat genetisch gemodificeerd voedsel veilig is en dat de weerstand dus gebaseerd is op foutieve kennis. Genetische modificatie kan veel moois opleveren, maar is niet per definitie veilig. Een verandering op de verkeerde plek in het DNA kan vervelende gevolgen hebben. “En er zijn ook minder directe negatieve gevolgen bekend. Sinds de modificaties zijn er bijvoorbeeld juist meer pesticiden gebruikt. Niet alleen gewassen werden resistent tegen ziekten, maar bacteriën en onkruid veranderen ook mee”, aldus Habets. Daarnaast kan de bron van weerstand nog steeds ergens anders liggen.

Hoe zit dat in Nederland?

Zorgen om veiligheid en gezondheid zijn er in Nederland minder, zo blijkt uit een grootschalige enquête die elke paar jaar in Europa wordt gehouden. In 2010 werd de Eurobarometer over biotechnologie gepubliceerd. Van de Europeanen hebben Nederlanders het meeste vertrouwen in de veiligheid van genetisch gemodificeerd voedsel (37 procent van de ondervraagden). Dat is meer dan de landen die ondervraagd zijn in de recente studie: Duitsland staat op een negentiende plek met 17 procent en in Frankrijk gelooft 16 procent dat het gemodificeerde voedsel veilig is voor de gezondheid.

In Nederland lijkt er dus minder weerstand, maar toch denkt 25 procent van de Nederlanders dat biotechnologie een negatief effect gaat hebben op ons leven. Waar is die weerstand op gebaseerd? “Veel mensen weten niet eens wat biotechnologie is, blijkt uit een onderzoek in opdracht van de overheid. Of weerstand te maken heeft met de mate van kennis over wetenschap is voor zover ik weet niet concreet onderzocht”, aldus Habets.

Volgens de Amerikaanse onderzoekers kan weerstand overwonnen worden door de juiste informatie te geven. Dat is een lastige taak, schrijven zij, omdat tegenstanders hun kennisgebrek niet inzien. Dat ligt ingewikkelder, denkt Habets: “We weten dat tegenstanders vaak het voordeel niet inzien van genetisch gemodificeerd voedsel. Bij medische ontwikkelingen is dat makkelijker te begrijpen. Daarbij komt dat ook emoties een rol spelen. Simpelweg objectieve kennis geven over genetisch gemodificeerd voedsel gaat tegenstanders niet over de streep halen. En waarom wil je tegenstanders overhalen? Bij vaccinaties ligt het anders denk ik, tegenstanders brengen de bevolking in gevaar. Voor voedsel geldt dat niet. Moeten we niet gewoon accepteren dat er meerdere opinies bestaan?”