Klimaatengineering

Andere bril
Ik vermoed dat ik ietwat verschil met de andere Faces. Ik ben wat ouder – al bijna 40!- en heb een jonge zoon. Eigenlijk gaat dat verrassend goed samen: vader zijn en promoveren. De werkuren zijn flexibel en de steun, zowel financieel als praktisch, is sterk. Verder kom uit het buitenland: Ik verhuisde in 2010 vanuit Amerika naar Nederland.
Genoeg aanleiding om in mijn blogs met een nét andere bril over het leven als promovendus te vertellen.

Crisis
Maar eerst over mijn onderzoek, dat vereist wel enige uitleg. Het gaat over hoe klimaatverandering het welzijn van mensen en het milieu bedreigt. De gevolgen kunnen erger zijn dan we denken. Alle mogelijke maatregelen moeten dus worden overwogen. Tot nu toe zijn er globaal twee manieren waarop we op deze crisis kunnen reageren: de uitstoot van broeikasgassen verminderen en ecosystemen en onszelf zo goed mogelijk voorbereiden op een veranderend milieu.

Grootschalig ingrijpen
Maar zijn deze twee maatregelen voldoende? Dankzij wetenschappelijke en technische vooruitgang dient een derde soort reactie op klimaatverandering zich aan: grootschalig ingrijpen. Dergelijke klimaat- of geo-engineering heeft potentieel, maar geeft tegelijkertijd reden tot ongerustheid.

Dubieus onderzoek
Klimaatengineering kan op uiteenlopende manieren. Zo is het mogelijk om koolstofdioxide uit de atmosfeer te filteren en vervolgens ergens op te slaan, bijvoorbeeld diep in de grond. Ook zou je kooldioxide aan het milieu kunnen onttrekken door delen van de oceaan met ijzerdeeltjes te bemesten om algenbloei in gang te zetten. De overblijfselen van algen bevatten veel koolstof en zinken uiteindelijk naar de zeebodem. Opgeruimd staat netjes! De bemesting van oceanen is echter wel omstreden. Onlangs nog werd een dubieus—en misschien illegaal- Canadees onderzoek beëindigd. Bovendien zijn dergelijke vormen van koolstofdioxide onttrekking op dit moment nog langzaam en duur.

Vulkaanuitbarsting nabootsen
Een andere mogelijkheid is om onze planeet wat meer zonlicht te laten reflecteren en zodoende te compenseren voor het broeikaseffect. Een fijne nevel van kleine deeltjes geïnjecteerd in de bovenste laag van de atmosfeer, zou het effect van grote vulkaanuitbarstingen nabootsen, waardoor de planeet tijdelijk afkoelt. Het is ook denkbaar om zeewater de lucht in te pompen. Nadat de druppeltjes verdampen, zorgt het overblijvende zoute stof voor bewolking die licht reflecteert. Deze initiatieven om zonnestraling te controleren lijken snel en goedkoop, maar zijn tegelijkertijd ook risicovol. Het veranderen van regenvalpatronen zal immers effect hebben op de landbouw en ecosystemen.

Ideaal klimaat?
Veel mensen reageren uitermate negatief op plannen om het klimaat te modificeren. Want wie zit er aan de knoppen en wat als verschillende partijen het niet eens zijn over het ideale klimaat? Bovendien moeten we ons afvragen of onze kennis van de complexe biosfeer wel voldoende is voor dergelijke grote ingrepen. Halen we ons geen verschrikkelijke onvoorziene gevolgen op de hals? En ondermijnt klimaatengineering niet de politieke wilskracht om de broeikasgasuitstoot aan te pakken? Deze zorgen moeten we zeer serieus nemen.

Internationaal milieurecht
Omdat de verschillende landen het waarschijnlijk niet helemaal eens zullen zijn over klimaatengineering en omdat de effecten grensoverschrijdend optreden, is het internationale recht relevant. Hier gaat mijn onderzoek over. Mijn algemene vraag luidt: hoe kun je klimaatengineering internationaal zo reguleren, dat de risico’s beperkt worden en er toch optimaal effect is. Een immens moeilijk probleem, maar ik hoop uiteindelijk met realistische voorstellen te komen.