Kijken, kijken, niet spelen

De collegezaal van de Universiteit van Amsterdam zit nagenoeg vol. Het college Video Game Studies trekt totaal verschillende groepen mensen, maar ze hebben één ding gemeen: ze spelen praktisch geen mobiele games op hun telefoon. Dat zien ‘echte’ gamers namelijk niet als computergames. Een stukje van het college, gegeven door docent mediastudies Toni Pape, gaat over mensen die niet zelf spelen, maar wel kijken naar anderen die games spelen: de zogenoemde watchers of streamers.

Dat klinkt gek, want computergames zijn juist bedoeld om zelf te doen. Toch zijn er genoeg redenen om zelf geen game te spelen en alleen te kijken hoe anderen het doen. Zo zijn veel videogames duur. Je betaalt zo zestig euro voor een spel en daar heb je ook nog de juiste computer of console voor nodig. Daarnaast bestaan ook genoeg ‘gratis’ games, waar je in-game items moet kopen om beter te zijn dan de ander. Sommige games zijn gewoon heel erg moeilijk om goed in te worden. Samen met anderen kijken naar iemand die gamet, is gewoon ook leuk. Dat kan samen achter een stream of juist online samen ín een stream. Het overgrote deel kijkt naar streams via streamingplatforms als Twitch en YouTube. De streamers zelf hebben soms hele studio’s opgetuigd om hun capriolen te delen met de rest van de wereld, maar ook zonder webcam en microfoon kom je al een heel eind. Een stream opzetten van je game is heel erg makkelijk geworden met allerlei gratis en betaalde software. Je ziet: genoeg redenen om niet zelf te gamen, maar alleen te kijken.

Goedkope reclame

Pape zegt dat er inmiddels ‘keihard op streaming wordt ingezet’; het is een verdienmodel geworden. “Streaming van games is gigantisch groot en dat is niet zo gek”, vindt Pape. “Je mag geen tv-serie of film op YouTube zetten, maar vijftig uur Zelda is geen probleem. De gamingindustrie ziet het als reclame, want op de streamingplatforms kun je niet zelf interactief bezig zijn met de game en daarom vinden bedrijven niet dat het hun intellectueel eigendom schaadt.” Voor gamestudio’s is streaming goedkope marketing en het helpt bij het opbouwen van een trouwe schare fans. De aan streaming gekoppelde diensten verdienen weer geld met reclames en het verkopen van producten.

Pape vindt het als onderzoeker interessant dat ook de kijkers die zelf helemaal niet spelen, zichzelf wel tot de gamingcultuur rekenen. “Ze vinden dat ze wel meedoen met de game. Ze volgen het verhaal door mee te kijken, maar willen zelf niet de moeite doen om te spelen. Veel mensen vinden die uitdaging zelf niet zo fijn.” Dat blijkt ook uit een Amerikaans onderzoek: veel videogamekijkers zien gamen als werk, onder meer door de grote hoeveelheid tijd die gaat zitten in het goed leren spelen van een game, en door de mentale en fysieke druk die gamen met zich meebrengt. Dat laatste komt volgens het onderzoek ook doordat veel gamekijkers zich helemaal leeggezogen voelen na het zelf spelen van games. De spanning en de adrenaline zijn voor sommigen te veel.

Gamergate

Een andere, veel persoonlijkere reden om niet zelf te willen meespelen is dat de cultuur in de games zelf soms toxisch kan zijn door discriminatie, intimidatie en uitsluiting. Dat laatste, ook wel gatekeeping genoemd, heeft met de zogeheten git gud-cultuur te maken. Daarbij krijgen nieuwe spelers te horen dat ze eerst maar even goed moeten worden in een game voor ze mee mogen doen. Ook discriminatie op basis van sekse komt veel voor. In bepaalde games worden vooral vrouwen sterk gediscrimineerd, iets dat helaas nog steeds niet is veranderd. Een bekend voorbeeld is Gamergate. Vrouwelijke videogameontwikkelaars werden in een negatief daglicht gezet, wat zorgde voor een golf aan bedreigingen.

Het volgen van een gamestream is volgens het Amerikaanse onderzoek een ‘unieke kijkervaring’, niet in de laatste plaats omdat het verhaal grotendeels ook van de speler afhangt. Het aantal genres is groot en zo is er voor elk wat wils. Ook zijn er mensen die zo veel tijd in een game hebben gestoken, dat ze daardoor dingen kunnen die anderen vermoedelijk nooit zullen kunnen, zoals het uitvoeren van bepaalde bewegingen, het extreem snel door een game ‘rennen’ (speedruns) of juist het extreem goed neerhalen van online vijanden. Kijkers kunnen natuurlijk zelf ook spelers zijn en zo weer leren van spelers die veel beter zijn dan zij.

Community

Het kijken naar streamers is ‘actiever’ dan gewoon naar tv of andere meer traditionele vormen van media kijken. Dit is zeker het geval bij livestreams, waar kijkers via chat of andere mogelijkheden direct commentaar leveren op wat er in het spel gebeurt.

Het gevoel van community blijkt heel belangrijk bij gamers én bij de kijkers. “Er is misschien een bepaald type dat houdt van uitdaging dat gamet, maar er zit heel veel diversiteit in gamers”, zegt Pape. “Ik zie het ook aan mijn studenten. Dat zijn niet alleen nerds die alleen maar thuiszitten en gamen. Het heeft juist heel veel met community te maken. Je hoort er ineens bij, het kost je een paar uur per week, maar het leven van de kijker wordt niet overspoeld door de game zelf.”

Toch is er een belangrijke vraag die lastig is te beantwoorden, namelijk of het erg is om te kijken naar gamers. Moeten ouders hun kinderen hierin beperken? Pape denkt dat ouders zich wel zorgen moeten maken over YouTube in het algemeen en hoe het kijk- en consumptiegedrag van kinderen beïnvloedt. Aan de andere kant kun je als ouder leeftijdsbeperkingen vrij goed instellen. Zonder leeftijdsbeperking kom je snel op video’s met veel geweld, dus oplettendheid is geboden. Als je dat in de gaten houdt, verschilt het kijken van gamestreams niet van kijken naar andere video’s op YouTube.