Kijk met mate(n)

De Maand van de Filosofie 2015 staat in het teken van ongelijkheid. Door de komst van steeds meer series en online streamingdiensten als Netflix en Popcorn Time kijken mensen steeds vaker en steeds langer achter elkaar naar televisieseries. Is het zogenaamde binge-watching schadelijk voor de maatschappij? Raken kijkers vervreemd van niet-kijkers? En zijn binge-watchers de nieuwe rokers?

30 april 2015

Streamingdienst Netflix zette eind februari het volledige derde seizoen van de serie House of Cards online. Fans waren dagenlang niet aanspreekbaar, omdat zij alle afleveringen in één keer achter elkaar bekeken.

Dit fenomeen, ook wel binge-watching genoemd, houdt veel mensen van verschillende leeftijden en achtergronden in zijn greep. Uit een enquête van het Nederlandse onderzoeksbureau DVJ Insights, begin 2014, komt naar voren dat bijna veertig procent van de ondervraagden aangeeft regelmatig meer dan drie uur achter elkaar naar dezelfde serie te kijken.

Volgens dr. Sudeep Dasgupta, hoogleraar Media en Cultuur aan de universiteit van Amsterdam, is binge-watching geen nieuw fenomeen.

Van elite tot gemeengoed

“Het uren achter elkaar kijken van televisieseries is een ontwikkeling die is begonnen bij de introductie van de DVD-speler. Fans van een serie konden een heel seizoen kopen en alle afleveringen achter elkaar bekijken. Dit was echter alleen weggelegd voor een kleine groep fans, die het geld hadden voor dure DVD-boxen. De elite had hier toegang toe”, vertelt Dasgupta.

“Deze sociale ongelijkheid verdween pas door het ontstaan van de downloadcultuur. Alle mensen, geld of geen geld, hadden toegang tot televisieseries en films. Dit heeft zich uiteindelijk verder ontwikkeld tot online streamingdiensten, zoals Netflix. Bedrijven als Netflix produceren series die op verschillende platformen beschikbaar zijn, van je tablet tot je televisie, en voor iedereen toegankelijk.”

Alleen, maar toch socialer kijken

Op de vraag of het zorgelijk is dat meer dan de helft van de respondenten van het DVJ Insights onderzoek aangeeft uren achter elkaar alleen een serie te kijken, antwoordt Dasgupta ontkennend. “Vroeger zat je met een grote groep mensen in de bioscoop gezamenlijk naar een film te kijken. Bij de opkomst van de televisie was er de vrees dat dit sociale aspect sterk zou verminderen of zelfs zou verdwijnen.”

“Het tegendeel bleek waar. Mensen keken met het hele gezin, en in de beginperiode van tv zelfs met de buren, naar de programma’s. Tegenwoordig is die sociale interactie verplaatst naar het koffiezetapparaat en naar de social media. Mensen blijven de behoefte houden om te delen en communiceren in toenemende mate over wat zij zien. Zij belanden dus niet in een isolement, maar treden er juist veel meer mee naar buiten.”

Tyrone Lebon via Universiteit van Amsterdam

Dasgupta ziet binge-watching dan ook niet als een maatschappelijk probleem, maar eerder als een subcultuur binnen de maatschappij. Fans van televisieseries zijn niet gebonden aan één serie, maar kijken meerdere series achter of door elkaar. Zij combineren hun hobby met hun dagelijks leven en weten de afleveringen goed te doseren. Toch erkent hij wel dat mensen die verslavingsgevoelig zijn, sneller afhankelijk zijn van het kijken naar series. Volgens Dasgupta kunnen series gebruikt worden als medicijn, om je een beter gevoel te geven. Maar alles draait er volgens hem om wát je kijkt en hoe je je op dat moment voelt, om het gewenste effect te hebben.

“Binge-watching is voornamelijk prettig met zogenaamde complex television. Series als Lost en House of Cards zijn grote puzzels, met continue aanwijzingen. Kun je wel vertrouwen wat een personage zegt of zit er meer achter? Er is geen sprake meer van één cliffhanger op het einde van een aflevering, de cliffhanger is op een veel complexere manier verweven in het verhaal. Kijkers zijn hierdoor nóg nieuwsgieriger naar wat er verder gaat gebeuren.”

Spoilers als machtsmiddel

Waar nog niet zo lang geleden belangrijke beslissingen binnen bedrijven nogal eens werden genomen in de informele sfeer van de rookruimte, zal het kijken van dezelfde televisieserie als je baas niet zorgen voor een snelle promotie. “Rokers waren een onderdeel van de samenleving, waar binge-watchers eerder per serie een subcultuur vormen. Binnen een subcultuur kan wel degelijk ongelijkheid ontstaan. Binge-watching kan zorgen voor status binnen een groep en iemand die al verder is in de serie een machtsgevoel geven. Deze persoon kan de ervaring van een ander verpesten, door te verklappen wat er gaat gebeuren.

Door de ‘spoilers’ kunnen ook mensen die de serie niet leuk vinden, fans in hun macht houden. Als tegenhanger van dit machtsgevoel, ontstaat er binnen de groep ook een bepaald gevoel van galantheid. Door op online fanforums de term ‘spoiler alert’ te plaatsen, kunnen fans die net aan een serie zijn begonnen zich een ongewenste onthulling van het plot besparen.”

De invloed van de productiemaatschappijen op de binge-watchende gemeenschap moet volgens Dasgupta dan ook niet worden onderschat. Door series in één keer online te plaatsen, binden bedrijven als Netflix hun kijkers aan zich. De verkoopcijfers van DVD’s schieten omhoog en fans nemen massaal abonnementen op hun diensten. Abonnees worden op hun beurt weer beloond door de maatschappijen, omdat zij een streepje voor hebben op de kijkers zonder abonnement: zij kunnen de afleveringen als eerste zien.

Binge-watching is volgens dr. Dasgupta een fenomeen dat bij de introductie van een nieuw medium steeds weer terugkomt in een geüpdatet jasje. Hij verwacht dan ook geen grote sociaal-maatschappelijke veranderingen of dito ongelijkheid. Toch is het verstandig om één ding te onthouden als je weer aan een nieuw seizoen van je favoriete serie begint: Kijk met mate(n)!

Reageer