Kenniseconomie geen gegarandeerd succes

Nederland behoort als kenniseconomie tot de top 5 van de wereld. Onze regering is daar erg blij mee, maar wil deze positie graag nog verder versterken. Alleen zo zouden we met andere landen kunnen blijven concurreren.

Dat tegenwoordig een belangrijk deel van de economische groei voortkomt uit kennis is een populaire opvatting. Maar volgens econoom Craig Holmes van de Universiteit van Oxford wordt daarbij al te gemakkelijk aangenomen dat investeren in (met name) hoger onderwijs als vanzelf tot meer economische groei leidt. Dat is helemaal niet bewezen. Ook in zijn eigen onderzoek, hetgeen hij mei 2013 in het tijdschrift National Institute Economic Review publiceerde, kon hij niet aantonen dat landen die het hoger onderwijs koesteren daardoor ook economisch floreren.

Leve het onderwijs

Investeren in onderwijs zou in principe op een aantal manieren tot een hoog rendement aan economische groei kunnen leiden. Holmes identificeert drie redeneringen waarmee economen deze stelling onderbouwen. Ten eerste leeft de gedachte dat hoger opgeleide werknemers productiever zijn dan hun lager opgeleide collega’s. Meer onderwijs betekent dus meer productiviteit en zo meer economische groei.

Daarnaast is een toestroom van hoog opgeleide burgers van belang voor het ontwikkelen van vernieuwende ideeën en toepassingen, ofwel innovatie. Van de lopende band tot zuurstofsponzen: uit onderzoek komen nieuwe technieken en middelen voort die de productie kunnen verhogen.

Ten slotte heb je – zo is de redenatie – voor het toepassen van al die innovaties ook weer hoog opgeleide werknemers nodig. Een bedrijf kan wel de nieuwste snufjes in huis halen, maar als niemand weet hoe ze werken, heb je er weinig aan.

Scholen aan de basis

Het is alleen niet bewezen dat meer hoger onderwijs in de praktijk meer economische groei betekent. Presteren economieën van landen die veel in het onderwijs investeren daardoor ook echt beter dan landen die hierin achterlopen?

Holmes probeerde het uit te zoeken door statische analyses los te laten op gegevens aangaande economie en onderwijs uit 90 landen wereldwijd. Hij gebruikt hiervoor de databases van de Wereldbank en UNESCO.

Voor het basis- en middelbaar onderwijs vond Holmes een duidelijk verband met economisch welvaren. Over de afgelopen veertig jaar deden landen het duidelijk economisch beter als zij in hun lagere en middelbare scholieren investeerden. Maar dat ging voor het hoger onderwijs niet op. Holmes vond geen effect van de ontwikkeling van hogescholen en universiteiten op economische groei.

Grootmoedig geeft Holmes toe dat het enkele feit dat hij geen verband vond, niet betekent dat hoger onderwijs zeker niet tot economische groei zou kunnen leiden. Misschien was mijn onderzoek niet subtiel genoeg, zo speculeert hij.

Toekomst voor techniek

Holmes splitste zijn gegevens verder uit en kwam tot de conclusie dat een deel van het hoger onderwijs de economie wel aantoonbaar ten goede komt. Als in een land meer hoog opgeleide technici aan het werk zijn, heeft dat een positief effect op de economische groeicijfers. Volgens Holmes ondersteunt dit de veronderstelling dat hoger onderwijs een toename aan innovatieve toepassingen bewerkstelligt en zo de economie opkrikt.