Niet alleen mensen met een burn-out hebben er last van. Ook voor baby’s en bejaarden is het dagelijkse kost: stress. Het wetenschappelijke onderzoek naar dit doorgaans oncomfortabele gevoel heeft de laatste jaren spannende wendingen genomen. Reden genoeg voor de Universiteit Leiden om het publiekssymposium Stress in het brein, van baby tot bejaarde te organiseren, en Kennislink was erbij.
Waarom zou je eigenlijk een publiekssymposium over stress organiseren? Omdat het in onze moderne samenleving steeds normaler wordt om op een burn-out af te stevenen?
Nee, dat is zeker niet de reden, volgens psychiater Nic van der Wee, een van de organisatoren van het symposium en hoogleraar Biologische Psychiatrie. “Stress is van alle tijden, we lijden er niet per se meer onder dan vroeger.” Van der Wee verklaart de maatschappelijke en wetenschappelijke interesse in stress op een andere manier.
“Vroeger zagen we stress voornamelijk als een psychologisch verschijnsel,” legt de hoogleraar uit. “Hee, doe eens niet zo gestresst, zei je dan. En dan dacht je er verder niet over na. Nu beseffen we dat stress gelaagder is, dat het juist vele biologische en psychologische oorzaken heeft, en daarom qua beleving ook zo verschilt tussen mensen onderling.”
Gestresste baby’s
Dit besef ontketende volgens Van der Wee het enthousiasme van wetenschappers, die de laatste jaren steeds harder op zoek zijn naar de mechanismen die iemands stressgevoeligheid bepalen. “Stress is de reactie op het ervaren van een stressor, de bedreiging of uitdaging voor je welbevinden. Het is eigenlijk gewoon de methode van je lichaam om je welbevinden weer terug in zijn evenwicht te brengen. Hoe stressgevoelig je bent, hangt af van je ‘veerkracht’, oftewel: hoeveel moeite het je kost om ‘terug te veren’ naar je normale toestand.”
“We weten ondertussen dat deze veerkracht wordt bepaald door bijvoorbeeld genetische kwetsbaarheid, maar ook de manier waarop je brein zich ontwikkelt en ervaringen tijdens je vroege jeugd, zoals het gezin waarin je bent opgegroeid, spelen een rol. Daarnaast weten we nu dat de verschillende levensfasen allemaal hun eigen vormen van stress met zich mee brengen.”
Een baby heeft dus ook stress? “Jazeker! We hebben letterlijk ons hele leven lang stress. Het is alleen zo dat bij elke levensfase andere stressoren komen kijken; andere bedreigingen voor ons welbevinden die ook weer andere gevolgen kunnen hebben. Zo ervaren baby’s stress bij emotionele verwaarlozing. Door deze verwaarlozing gaan hun hormonen en hersenen zich als het ware instellen op gevaar. Hierdoor worden ze tijdens hun latere leven kwetsbaarder voor psychische aandoeningen.”
Je eigen veerkracht
“Op deze manier ontdekken we stukje bij beetje wat nou bepaalt of iemand erg kwetsbaar of juist buitengewoon ongevoelig is voor chronische stress of hevige acute stress. We kunnen veel leren van het type mens dat jaar in, jaar uit veel stressoren op zijn dak krijgt, maar ondanks alles geen ernstige klachten ontwikkelt. Zo iemand is vaak te vinden bij de de ambulance, het leger of mobiele eenheid van de politie.” “Als we ontdekken wat hun ‘geheim’ is,” concludeert Van der Wee, “kunnen we deze kennis gebruiken om mensen te helpen die juist snel worden geveld door stress, wiens lichaam en geest snel uitgeput raken en daarom niet meer ‘terug kunnen veren’.”
Met welke boodschap gaat de bezoeker van het symposium Stress in het brein, van baby tot bejaarde naar huis? Kan je er iets van leren? “We geven geen lijstje met tips en trucs om stress te voorkomen. Wél bieden we een divers aanbod aan sprekers, die allemaal de laatste feitjes over stress met ons delen, hetgeen zeker kan leiden tot nieuw zelfinzicht”, denkt Van der Wee. “We hopen dat mensen denken: ‘Goh, ik begrijp nu beter waarom mijn vriendin in spannende situaties altijd zo van slag is, maar ik niet’; en dat is natuurlijk al mooi.”