Naar de content

Japanse duizendknoop doet rivierpeil stijgen

Invasieve planten vergroten de kans op een overstroming

Patrice78500, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

De Japanse duizendknoop kan niet alleen wegen, bruggen en gebouwen beschadigen, maar in het ergste geval ook overstromingen veroorzaken. De plant verdrijft de inheemse soorten, en overwoekert de rivier met zijn dichte begroeiing.

24 augustus 2017

De Japanse duizendknoop is een fraaie plant, die menig tuin opsierde – tot bleek dat hij zich wel erg enthousiast verspreidde…

 Michael Gasperl (Migas) via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

De Japanse duizendknoop wordt er niet populairder op. De woekerende exoot staat al enkele jaren te boek als een haast onuitroeibare en ongewenste plantensoort, die oorspronkelijke planten verdringt, ecosystemen verarmt en schade toebrengt aan wegen en gebouwen. En nu is daar een nieuwe beschuldiging bij gekomen: De Fallopia japonica , zoals de plant officieel heet, kan overstromingen van rivieren veroorzaken. Dat schrijft een groep ecologen, biologen en aardwetenschappers van onderzoeksinstituut Deltares, de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit in Nijmegen en het Instituut voor Uiterwaardenecologie in Karlsruhe deze week in het vakblad Water Resources Research .

Snelwegen

Invasieve plantensoorten zijn – al dan niet met opzet – uit andere gebieden ingevoerd, verspreiden zich snel en verdringen daarbij andere gewassen. Rivieren fungeren als een soort snelwegen waarlangs de verspreiding van deze exoten in hoog tempo plaatsvindt: de uiterwaarden zijn ideale gebieden om te koloniseren, en het rivierwater kan zaden in korte tijd over grote afstanden meevoeren.

Japanse duizendknoop langs de Lône in Frankrijk

 Patrice78500, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Als de indringers een dichtere groei hebben dan de planten wiens plek ze innemen, remmen ze het water sterker af. De rivier gaat dan langzamer stromen, en daardoor stijgt het waterpeil. En dat is precies wat er gebeurt bij de Japanse duizendknoop, schrijven de onderzoekers – en trouwens ook bij de Reuzenbalsemien. “En bij de brem, in Nieuw Zeeland”, zegt Maarten Kleinhans, fysisch geograaf aan de Universiteit Utrecht, die meewerkte aan het onderzoek. “Die bestrijden ze daar nu met gif, vanuit vliegtuigen.”

De Japanse duizendknoop concurreert andere soorten weg.

 Frank Vincentz, via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0,

Modellen

Voor de invasie van nieuwe, uitheemse soorten bestaan computermodellen, voor de stroming van rivieren onder allerlei verschillende omstandigheden ook. Mijke van Oorschot, aardwetenschapper bij Deltares en de Universiteit Utrecht, combineerde deze modellen om meer inzicht te krijgen in de invloed van planten als de Japanse duizendknoop op rivieren.

De Japanse duizendknoop concurreert de natuurlijke oeverplanten zoals wilgen en populieren weg, lieten deze modellen zien. De dichtere begroeiing die daardoor ontstaat geeft een grotere kans op overstromingen in de zomer en de herfst. In de winter sterft de duizendknoop af, en is dit risico er dus niet.

De studie richtte zich op drie goed gedocumenteerde rivieren met verschillende karakteristieken: de Saar in Duitsland, de Swechat in Oostenrijk en de Allier in Frankrijk. “In het meest negatieve scenario, waarbij de invasieve plant zich ongeremd verspreidt en de rivier ook de zaden meevoert, kan de indringer al binnen een jaar dominant zijn”, zegt Van Oorschot. In de Allier ging de waterstand hierdoor in de modellen maar liefst een meter omhoog – dat is ongeveer 35 procent. In Nederland dreigen er nog geen rivieren door de Japanse duizendknoop te overstromen, zegt Van Oorschot, al is de plant wel met een opmars bezig.

In de toekomst kijken

Het is een interessant onderzoek, vindt Chris van Dijk, onderzoeker bij Wageningen Plant Research en deskundig op het gebied van invasieve soorten, die er zelf niet bij betrokken was. “Het levert nieuwe inzichten op in de dynamiek en verspreiding van invasieve soorten in waterlopen. En men kijkt hier verder in de toekomst dan bij eerdere studies gebeurde.” Modelleren gaat wel altijd gepaard met aannames en vereenvoudigingen, zegt Van Dijk erbij. “Dat onderkennen de auteurs zelf ook.”

Van Oorschot en haar collega’s pleiten voor een landelijke aanpak van de Japanse duizendknoop. In het hele land worstelen veel gemeenten nu al met de bestrijding van de woekeraar, die ooit bewust als sierplant in tuinen werd gepoot. Maar het lijkt haast onbegonnen werk: als je de duizendknoop stuk knipt of afbreekt, kan uit elk stukje weer een nieuwe plant groeien. Het gewas verspreidt zich dus makkelijk via het tuin- of maaiafval. Bovendien heeft het zeer sterke wortels, die als ze beschadigd zijn gewoon weer aangroeien.

“Deze studie onderstreept het belang van een gerichte aanpak van exoten als de duizendknoop”, vindt ook Van Dijk. “Dat is nodig om verdringing van inheemse vegetatie, erosie, overstromingen en schade aan infrastructuur te voorkomen.”

Bronnen:
  • Van Oorschot e.a., Modeling invasive alien plant species in river systems: Interaction with native ecosystem engineers and effects on hydro-morphodynamic processes, Water Resources Research (AGU), 17 augustus (2017), doi:10.1002/2017WR020854
  • Exotisch en gevaarlijk: Riviergebieden overgenomen door invasieve planten, Persbericht Deltares
ReactiesReageer