Is neusspray echt verslavend?

“Otrivin werkt razendsnel, binnen enkele minuten staat je neus open. Wat dat betreft is het fantastisch spul”, zegt Markus Oei, KNO-arts in het Flevoziekenhuis. Voor een korte verkoudheid kun je Otrivin dan ook prima gebruiken. Vooral als je een belangrijke presentatie hebt of om een andere reden even niet gehinderd wilt worden door je neusverstopping. Door die snelle en gerichte werking zijn er echter veel mensen die Otrivin langer dan vijf dagen gaan gebruiken.

En dan gebeurt er iets vreemds. De bloedvaten in het neusslijmvlies raken na een tijdje gewend aan het stofje xylometazoline. Wanneer toediening van de stof wordt gestaakt, moeten de bloedvaten weer wennen aan de afwezigheid waardoor ze weer verwijden. Het neusslijmvlies zwelt op. Dit zorgt opnieuw voor een verstopte neus, precies datgene waar je in eerste instantie vanaf probeerde te komen. En dus besluit je om weer te sprayen. Doe je dit niet, dan gaat je neus potdicht zitten. Oei legt uit dat mensen zo in een vicieuze cirkel terecht komen. “Ze raken gewend aan Otrivin wat kan uitmonden in een gevoel van afhankelijkheid of verslaving.” Yessica onderschrijft dit: “Ik kon echt niet meer zonder. Op mijn toppunt gebruikte ik ongeveer één flesje per vijf dagen.”

Otrivinisme

Bovenmatig gebruik van neussprays met daarin de stof xylometazoline wordt in de volksmond ook wel ‘Otrivinisme’ genoemd, naar het merk Otrivin. Dit merk is zonder recept verkrijgbaar bij de drogist en is dus een zogenaamd over-the-counter-product. Het probleem speelt zich niet alleen af in Nederland. Ook in Amerika, waar het merk Afrin met de vergelijkbaar werkzame stof oxymetazoline veel wordt gebruikt, zijn veel mensen verslaafd aan de spray. Daarmee raakt dit maatschappelijke probleem veel mensen.

Volgens Fokkens is het opmerkelijk te noemen dat Otrivin een over-the-counter-product is. “Er zijn meerdere reden om Otrivin in de apotheek te zetten, dan bijvoorbeeld een corticosteroïde neusspray die nu alleen op recept verkrijgbaar is. Die laatste is een veel veiliger middel.” Ze denkt dat het voor minder problemen zal zorgen als Otrivin alleen op recept verkrijgbaar is.

Markus Oei is het daar niet mee eens. “Het hoeft niet naar de apotheek, dat is onnodig. Wel moet er meer voorlichting komen, te weinig mensen lezen namelijk de bijsluiter.”

Novartis, het farmaceutische bedrijf dat Otrivin maakt, meldt dat Otrivin al meer dan vijftig jaar wordt gebruikt en dat ‘de veiligheid en werkzaamheid van xylometazoline als ontzwellend middel voor het neusslijmvlies goed bekend zijn’. Volgens hen is het belangrijk dat patiënten de bijsluiter lezen vóór ze Otrivin gebruiken en dat ze de doseringsinstructies, gebruiksfrequentie en behandelingsperiode respecteren.

Om te kunnen stoppen is het volgens Markus Oei allereerst belangrijk op te merken waarom de gebruiker met Otrivin is gestart. Als dat een tijdelijke reden had, zoals een verkoudheid, dan zal na het afkicken van Otrivin het probleem over zijn. Gaat het om een blijvende oorzaak – zoals een allergie – dan zal ook na het stoppen met Otrivin de neusverstopping blijven bestaan.

Ook Fokkens benadrukt dat het van belang is om te weten waarom iemand überhaupt is begonnen met sprayen. Toch zal men als eerste stap moeten stoppen met Otrivin. “We laten mensen vaak per neusgat afkicken”, vertelt Fokkens. Ook zijn er middelen die de effecten kunnen verzachten. “Zo gebruiken we corticosteroïde neussprays, die de ontsteking kunnen remmen.”

“Eerst stoppen met Otrivin”, beaamt ook Oei, die net als Fokkens regelmatig met corticosteroïde neussprays werkt als mensen willen stoppen. “Als de verstopping daarna alsnog blijft bestaan, kunnen we kijken wat voor andere stappen we kunnen ondernemen.”

Yessica is inmiddels al vier maanden gestopt met fanatiek sprayen. “De eerste paar weken afkicken waren het heftigst. ‘s Nachts was ik echt benauwd, ik kon absoluut niet slapen omdat ik zo slecht kon ademen. Maar uiteindelijk lukte het me om te stoppen”, vertelt ze. De hardnekkigheid van het probleem komt echter aan het einde van het gesprek pijnlijk naar voren als ze vertelt dat ze vorige week verkouden is geworden. “Ja, ik heb toen inderdaad weer een paar keer gesprayd om soepel adem te kunnen halen.”