Intussen op de Noordpool... waar blijft het ijs?

Op de Noordpool is het twintig graden warmer dan normaal, en hoewel het winter is wil het ijs maar mondjesmaat aangroeien. Dat komt niet alleen door de opwarming van het klimaat, maar ook door het weer van dit jaar.

30 november 2016

Klimaatwetenschappers houden de Noordpool deze dagen nauwlettend in de gaten. Afgelopen week was het er twintig graden warmer dan normaal. De aangroei van het zee-ijs hoort te versnellen zodra de poolnacht in september begint, maar blijft nu al twee maanden achter, vergeleken bij andere jaren. Op sommige dagen nam het ijsoppervlak zelfs af, in plaats van toe. Wat is er aan de hand?

Klimaat en weer

Het eerste waar je aan denkt in een geval als dit is de opwarming van de aarde, en die speelt ook zeker een rol. Het ijsoppervlak in het Noordpoolgebied neemt af. Het ijs smelt gedeeltelijk weg in de zomer om weer aan te groeien in de winter, en die aangroei is al jaren lager dan de smelt. De stijgende temperaturen zijn hiervoor verantwoordelijk. Aan de Noordpool is de opwarming dan ook bovengemiddeld hoog, vergeleken met de rest van de wereld.

Waarom groeit het zee-ijs op de Noordpool zo traag?
Christopher Michel, via Wikimedia Commons, CC BY 2.0

Daar komen de toevallige fluctuaties bovenop: het weer. Dat was afgelopen weken uitzonderlijk warm boven de Arctische Oceaan, terwijl het in Siberië juist twintig graden kouder was dan anders. De kou wordt grotendeels veroorzaakt door de ‘polar vortex’: een lagedrukgebied dat normaliter min of meer boven de Noordpool hangt, maar zich nu heeft opgesplitst en verplaatst naar Siberië en Noord-Canada.

Wisselwerking

Michiel van den Broeke, poolonderzoeker bij het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek Utrecht (IMAU) van de Universiteit Utrecht, ziet daarnaast een verklaring in de wisselwerking tussen het ijs en de zee. Het begon al in het voorjaar, zegt hij. In mei was de ijsbedekking ook extreem laag. Het zeewater absorbeerde toen veel zonlicht en warmde daardoor meer op dan anders. Dat zorgt er voor dat het ijs ook nu, in de winter, langzamer aangroeit. Van den Broeke: “Het is voor het eerst dat we zo’n duidelijke koppeling tussen de lente en de winter zien.”

Het gebrek aan ijs is op zijn beurt deels verantwoordelijk voor de hoge temperatuur aan de pool: de warmte kan nu zonder belemmering van de oceaan naar de lucht uitwisselen.

Het oppervlak aan zee-ijs op de Noordpool is lager dan ooit gemeten in deze tijd van het jaar. Zwarte lijn: het gemiddelde verloop van het zee-ijsoppervlak, van 1981 tot 2010. Stippellijn: het verloop in 2012, het jaar met het minste zee-ijs tot nu toe gemeten.
National Snow and Ice Data Centre (NSIDC), CC1.0

Tipping point?

En nu? Moeten we vrezen voor een omslagpunt – een grote onomkeerbare verandering waarna alles anders zal gaan dan daarvoor? “Dat verwacht ik niet”, zegt Van den Broeke. “Het ijs op de Noordpool kromp de laatste decennia sowieso al razendsnel, hè? Het stokken van de aangroei van de afgelopen weken lijkt echter iets tijdelijks te zijn.”

Voor een extra stijging van de zeespiegel hoeven we door het smeltende zee-ijs niet te vrezen: het heeft geen effect op het waterniveau, net als een smeltend ijsblokje je volle glas cola niet doet overstromen. Alleen ijs dat op land ligt heeft invloed op het zeeniveau, als het smelt en het smeltwater in zee stroomt. Van den Broeke: “Maar wat aan de Noordpool gebeurt is wel een signaal van de voortschrijdende opwarming van het klimaat.”

Bron