Insectenallergie

Er zijn meer dan 6 miljoen soorten insecten, maar slechts enkele soorten zoeken mensen op en kunnen steken en bijten. Insecten die mensen bijten zijn bijvoorbeeld de steekmuggen en dazen. De vrouwtjes hebben bloed nodig voor de aanmaak van hun eitjes. Tijdens hun bloedmaaltijd spuiten ze via hun speeksel stoffen in de huid die de bloedstolling remmen, en dat geeft een ontstekingsreactie zoals roodheid en zwelling.

Stekende bijen, hommels en wespen

Vooral bekend door hun steken zijn de sociaal levende bijen, hommels en wespen. Hun angel is verbonden met een gifzakje dat bij het steken samentrekt en zo gif in de huid spuit. Dit gif bevat verschillende eiwitten, die pijn, zwelling en jeuk kunnen veroorzaken maar ook forse allergische reacties.

In Nederland worden we van deze drie het meest gestoken door wespen, meestal rond eind augustus wanneer de wespennesten de maximale omvang bereikt hebben. De taak voor de werksters zit erop en ze trekken de wijde wespenwereld in. Deze volwassen wespen leven vooral van zoetigheid, laten zich niet gauw hun eten afnemen en prikken snel.

De bruinzwart gekleurde honingbij steekt meestal pas als zij gestoord wordt bij het zoeken naar voedsel, of wanneer iemand te dicht bij de kolonie komt. De meer harige en bollere hommel steekt in de vrije natuur vrijwel niet, tenzij iemand erbovenop gaat staan of zitten. Wel worden vaak allergische reacties gezien bij kwekers die gebruik maken van hommels voor het bestuiven van tomaten en paprikabloemen.

Bij veel mensen ontstaat in de loop van de dag een zwelling die soms heel fors kan worden, zo kan een arm helemaal opzwellen na een steek in de hand. Deze reacties worden ook wel large locals genoemd, en ontstaan bij 20 procent van de mensen die gestoken worden. De large local is geen echte allergische (IgE-gemedieerde) reactie, maar een soort vertraagde (T-cel-gemedieerde) overgevoeligheidsreactie op het gif.

De klachten zijn te verminderen door een ijsblokje op de steekplek te leggen. Ze zijn vaak te voorkomen door direct na de steek ontstekingsremmers (corticosteroïden) op de plek te smeren. Het is overigens een fabel dat juist mensen die eerder een large local hebben gehad, de volgende keer een levensbedreigende reactie zullen krijgen.

Echte allergie

Wanneer iemand last krijgt van klachten over het hele lichaam, zoals overal jeuk en galbulten, buikkrampen, braken en diarree, een dichtgeknepen keel of een astma-aanval, dan gaat het om een echte allergische (IgE-gemedieerde) reactie. Mensen kunnen zelfs in shock raken en overlijden, maar die kans is gelukkig bijzonder klein.

Dit risico is het grootst bij mensen met een onderliggende aandoening zoals mastocytose, een ziekte met verhoogd aantal mestcellen door een mutatie in de groeifactor-receptor (de zogenaamde c-kit receptor) van mestcellen. Ofschoon dit een zeer zeldzame aandoening is, wordt deze bij meer dan 20 procent van de mensen met een shockreactie na een insectensteek gevonden. Er zijn dan niet alleen meer mestcellen dan normaal, maar ze zijn bovendien zeer gevoelig voor prikkels en scheiden snel hun alarmstoffen zoals histamine af (degranuleren).