'Innovatief zijn is een levensstijl'

Wat houdt innoveren dus precies in? Is het echt zo belangrijk? En is het inderdaad een vaardigheid die je kunt ontwikkelen? NEMO Kennislink duikt met psychologe Janina den Hertog in de wetenschap achter innoveren.

Den Hertog is namelijk een echte innovatie-expert. Als iemand die zaken ‘graag concreet maakt’, onderzocht ze voor haar promotie-onderzoek aan de Universiteit Twente welke persoonlijkheidstrekken nou cruciaal zijn voor innovatief gedrag. Daarnaast ploos ze allerlei wetenschappelijke literatuur uit die beschrijft hoe een innovatieproces verloopt – en hoe zowel organisaties als werknemers innovatief gedrag kunnen bevorderen.

Inmiddels is Den Hertog ook zelf behoorlijk innovatief bezig. Als Course Director Innovation van de opleiding International Human Resource Management bij hogeschool Saxion is ze continu op zoek naar frisse, nieuwe ideeën. Om een sterke link met de praktijk te houden, richt ze zich daarbij bovendien op nieuwe technologische ontwikkelingen die de arbeidsmarkt op de kop (gaan) zetten, zoals de opmars van robots.

Innovatief zijn staat altijd hoog genoteerd op lijstjes met de zogenaamde ’21e eeuwse vaardigheden’ – oftewel onmisbare eigenschappen voor de werknemer van de toekomst. Moeten we echt zo innovatief zijn om nog een beetje mee te tellen op de arbeidsmarkt?

“Ja, ik denk het wel. Allereerst is onze samenleving steeds complexer aan het worden. Van cybercrime tot klimaatopwarming. Dat maakt het extra belangrijk dat mensen met een frisse blik naar bepaalde vraagstukken kunnen kijken en vervolgens met echt innovatieve ideeën kunnen komen om die op te lossen.”

Kun je dat toelichten?

“Er zijn natuurlijk creatievelingen die erg goed zijn in zowel het bedenken van vernieuwende plannen, als het verder uitwerken en uitvoeren daarvan. Die zijn echter relatief zeldzaam. Uit onderzoek blijkt dat mensen die erg efficiënt, gestructureerd en consciëntieus werken meestal niet zo creatief zijn – en andersom. Hierdoor kunnen beide persoonlijkheidstypes elkaar goed aanvullen bij het realiseren van vernieuwingen. Zo kunnen minder creatieve types met veel oog voor details het implementatieproces goed bewaken of dat zelf uitvoeren door het goede overzicht van zaken dat ze vaak hebben. De creatieve geesten in kwestie zijn daar vaak alleen maar blij mee, omdat ze het uitwerken van details maar saai of lastig vinden. Innovatie is wat dat betreft vaak echt teamwerk.”

Om te innoveren hebben werkgevers dus mensen met uiteenlopende kwaliteiten nodig. Welk type arbeidskracht zouden werkgevers wat dat betreft nog wel wat meer mogen aannemen?

“Proactieve types met een grote veranderingsdrang. Zij zijn doorgaans belangrijke stuwkrachten achter innovatie, zeker als ze daar zelf al goede goede ideeën voor hebben. Apple-oprichter Steve Jobs is daar een voorbeeld van. In zijn passie om zaken te veranderen schopt dit persoonstype echter gemakkelijk heilige huisjes omver, waardoor ze vaak voor de nodige ophef en opschudding zorgen of conflicten creëren. Werkgevers schuwen dit soort eigenzinnige types dan ook soms. Maar als je écht wilt innoveren moet je bewust ruimte inruimen voor deze mensen. Eén proactief figuur binnen een team heeft al veel invloed.”

Wat is echt dodelijk voor het soort creativiteit dat aan de basis ligt van innovatie?

“Te resultaatgericht zijn. Daardoor kun je gemakkelijk gaan verkrampen. Hoe ontspannender je bent, hoe creatiever je kunt zijn, zo blijkt uit onderzoek. Om die reden zie je ook wel dat bedrijven die bekend staan om hun innovatieve karakter, zoals Google, creatieve werknemers soms de kans geven een leuk idee eens uit te zoeken zonder dat dat gelijk tot harde resultaten hoeft te leiden. En in Nederland heeft Tony Chocolonely bijvoorbeeld een zogenaamde innovatiebeurs, die hun werknemers eenzelfde kans biedt. Innoveren moet vaak een beetje fun zijn, wil het kunnen slagen.”

Over fun gesproken, je ziet nogal eens dat bedrijven die bekend staan om hun innovativiteit investeren in kekke werkplekken. Heeft de fysieke omgeving waarin we ons bevinden inderdaad invloed op onze creativiteit?

“Ja, maar hoe dat precies werkt, hangt af van iemands persoonlijkheid. Zo kunnen extraverte types soms prima al kwetterend in de kantoortuin tot ideeën komen, maar werkt zo’n omgeving vaak averechts op een introverte persoon, die echt even apart moet zitten. Hetzelfde geldt voor de inrichting van de ruimte. Een ruimte met veel kleuren en kussentjes is voor de één een droom, maar voor de ander een nachtmerrie. Eigenlijk draait het er vooral om dat iemand zich in een bepaalde ruimte op zijn gemak voelt – het is niet voor niets dat thuiswerkers vaak melden dat ze thuis het meest creatief zijn. Dat is immers de plek waar ze zich waarschijnlijk het meest ontspannen voelen. Als een werkgever over verschillende soorten ruimtes kan beschikken, is dat dan ook erg mooi. Soms is het daarnaast ook fijn als mensen een wandelingetje kunnen maken. Even weg zijn van je werkruimte kan ook weer een bepaalde rust en ontspanning teweegbrengen die stimulerend werkt.”