IngeZoomd: Voor de webcam

Voordat ik de volgende online meeting inga, werp ik doorgaans nog snel een blik in de digitale spiegel op mijn beeldscherm. Is de belichting oké of moet ik toch even een gordijn dichtdoen of juist een lampje aandoen? En zie ik er zelf een beetje toonbaar uit of kunnen m’n collega’s vanuit deze hoek straks mijn onderkinnen tellen en recht m’n neusgaten inkijken? Een andere, maar minstens zo belangrijke vraag vergeten we onszelf vaak te stellen: Kan ik in dit frame mijn boodschap goed overbrengen? Wat is daarvoor eigenlijk de beste webcam-positie?

Gebaren helpen

“De meeste mensen zie je ongeveer vanaf hun schouders op je scherm. Je mist dan dus alle gebaren die ze tijdens het spreken maken”, vertelt Judith Holler, communicatie-onderzoeker aan het Max Planck Instituut in Nijmegen. “Dat is zonde, want uit onderzoek blijkt juist dat die gebaren je helpen om spraak beter te verstaan. De spreker maakt ze vaak net iets eerder dan dat hij het bijbehorende woord uitspreekt. We denken daarom dat ze je hersenen helpen voorspellen welk woord er volgt.”

Neurolinguïst Linda Drijver toonde in 2019 in haar promotie-onderzoek aan dat de hersengebieden die betrokken zijn bij zien en bewegen extra actief worden als je iemand ziet gebaren tijdens het spreken. De informatie die deze gebieden verwerken gaat direct door naar de taalcentra in het brein. Daar zorgen ze ervoor dat je een woord sneller kunt ophalen uit je mentale woordenboek: je herkent dus sneller een woord in het spraakgeluid.

Maar de gebaren die je meestal onbewust maakt tijdens het spreken, hebben nog meer nut. “Ze geven vaak extra informatie naast de woorden, bijvoorbeeld over hoe snel iets gaat of in welke richting”, aldus Holler. Je laat bijvoorbeeld zien hoe snel de wielrenner waarover je vertelt op je afkwam en waar vandaan. Daarnaast tonen gebaren betrokkenheid. “Luisteraars houden daardoor hun aandacht beter bij je verhaal en onthouden beter wat je zegt.”

Oogbewegingen

Hup, die webcam een stuk naar achteren dus, zodat je armen en handen ook goed in beeld komen? Zo eenvoudig is het helaas niet, stelt Holler: “Verder weg van je webcam ben je meestal minder goed te verstaan. Bovendien missen de online aanwezigen dan weer andere belangrijke non-verbale informatie, zoals oogbewegingen en gezichtsuitdrukkingen.”

Met je ogen geef je bijvoorbeeld onbewust vaak ook al veel informatie als je luistert naar een ander. “Als je je wenkbrauwen optrekt, vraag je om extra uitleg of verduidelijking. En als je je ogen heel kort sluit – dat hoeft maar 430 milliseconden te zijn – geef je aan dat je het punt dat de spreker maakt hebt begrepen”, noemt Holler als voorbeelden. “Die informatie kun je niet zo goed waarnemen als de ander verder van zijn webcam af staat.”

De gulden middenweg

Wat is dan de ideale afstand tot de webcam? Van hoe dichtbij (of veraf) kun je het best in beeld komen? “Ik denk dat het beste is om een middenweg te vinden”, stelt Holler. “Simpelweg de gebaren wat hoger maken draagt niet altijd op dezelfde manier bij aan de communicatie. Zoek dus naar een hoek waarin net iets meer van je bovenlichaam zichtbaar is, maar waarbij je nog wel dichtbij genoeg zit om goed begrepen te worden en waarbij de anderen kleine oogbewegingen en gezichtsuitdrukkingen nog wel kunnen zien. Die balans is belangrijk.”

Haar collega James Trujillo, die onderzoek doet naar de bijdrage van gebaren aan communicatie, is het met dit advies eens. “Zorg ervoor dat je hoofd niet midden in beeld is, maar iets daarboven. Zo zorg je dat er meer van je lichaam te zien is in plaats van meer van je achtergrond.”

Verder raadt hij aan Zoom zo in te stellen dat de spreker die aan het woord is groot in beeld komt, de zogenaamde active speaker view. “Dan zie je zowel het gezicht als de handen van de spreker beter dan als je iedereen tegelijk in van die kleine plaatjes hebt en dus niemand echt goed kan zien. Nadeel van deze instelling is wel dat je het overzicht met de andere deelnemers kwijt bent. Het zou goed zijn als de ontwikkelaars van Zoom, Teams en vergelijkbare programma’s een tussenstand aanboden waarin je de huidige spreker iets groter en duidelijker in beeld ziet, maar toch nog het overzicht van de anderen hebt.”