IngeZoomd: De webcam als spiegel

Ben ik echt zo bleek? En wat zit mijn haar stom! Blijf er nou ook eens vanaf, dat staat zo ijdel. Hè, vroeg mijn collega me nu iets…? Aan het begin van de coronacrisis leidde mijn eigen spiegelbeeld op mijn scherm me behoorlijk af tijdens online vergaderingen. Inmiddels lukt het me gelukkig vrij goed om mezelf stoïcijns te negeren – wat overigens vooral voortkomt uit de angst dat andere deelnemers aan mijn blikrichting kunnen zien dat ik naar mezelf kijk – maar die self view blijft confronterend.

Dat ervoer ook een collega die veel meer online vergadert dan ik: “Ik ging echt negatiever naar mezelf kijken en voelde me er soms rot door”, vertelt ze. Ze is niet de enige. Amerikaanse plastisch chirurgen en dermatologen signaleerden een toegenomen interesse – met name onder vrouwen – voor cosmetische behandelingen met botox en fillers gedurende de pandemie. De oorzaak van deze plotselinge populariteit ligt volgens beide beroepsgroepen in de explosie van het aantal Zoom-meetings.

Ook in de Nederlandse media verschenen de afgelopen maanden cosmetisch chirurgen die wezen op dit effect van het continu naar jezelf kijken tijdens online bijeenkomsten. Er was uiteraard al snel een officiële term voor gevonden: Zoom-dysmorfie. Afgeleid van Body Dysmorphic Disorder (BDD), een psychiatrische stoornis in de lichaamsbeleving, waarbij het functioneren in het dagelijks leven ernstig lijdt onder de ingebeelde lelijkheid.

Vicieuze cirkel

Is Zoom-dysmorfie een echte, nieuwe aandoening of is het vooral een mooie kans voor deze sector om zichzelf in de kijker te spelen? “De vraag stellen, is hem beantwoorden”, reageert de Groningse hoogleraar Theo Bouman, expert op het gebied van BDD, lachend. “Zo’n nieuwe term creëert natuurlijk ook vraag: mensen herkennen zich erin en gaan zo’n cosmetische behandeling dan misschien ook overwegen.”

Er is nog weinig bekend over dit Zoom-effect, maar in principe is het idee erachter niet nieuw, stelt hij. “Zo’n zeventig procent van de mensen is niet geheel tevreden over zijn of haar uiterlijk. We weten dat die ontevredenheid toeneemt als je focust op de lichaamsdelen waar je niet blij mee bent”, legt hij uit. En dat is precies wat gebeurt tijdens online vergaderingen: je ziet constant je eigen spiegelbeeld en vergelijkt dat met de andere gezichten op je scherm. Bouman: “Dat is heel natuurlijk en onvermijdelijk, maar sommigen hebben sterker de neiging om vooral te kijken naar waar ze ontevreden over zijn. Dan beland je in een vicieuze cirkel van negatieve gedachtes en extra aandacht voor die lichaamsdelen.”

Reparatie van gevoelens

Zijn botox en fillers dan de oplossing? “Tja, je bent ontevreden én je hebt geld over, doordat verder toch alles afgelast is. Dan is de keuze om de naald erin te zetten misschien snel gemaakt. Terwijl anderen je dus waarschijnlijk veel positiever beoordelen dan jijzelf”, denkt Bouman. “In ons vak spreken we dan van de ‘reparatie van ongewenste of negatieve gevoelens’.”

Uiteindelijk is rond de tachtig tot negentig procent van de mensen achteraf tevreden na een bezoekje aan de plastisch chirurg. “Bij de overige tien tot twintig procent bestaat het vermoeden van BDD”, aldus Bouman. “Dan biedt het mes of de naald ook geen uitkomst, want het gaat dan eigenlijk niet om het uiterlijk, maar om de rol die het in je leven speelt. Vaak zien deze mensen er juist bovengemiddeld goed uit.”

Net als in het echt

Maar er is waarschijnlijk een makkelijkere én goedkopere oplossing als je merkt dat je vatbaar bent voor de neerwaartse spiraal van naar jezelf kijken en negatieve gedachten: schakel de self view uit tijdens online bijeenkomsten, zodat je niet meer in de verleiding kunt komen om naar je eigen spiegelbeeld te kijken. Controleer voor je de meeting ingaat snel of je haar goed zit en of er geen stukjes tussen je tanden zitten en focus vanaf dan op de andere deelnemers en het onderwerp van de bijeenkomst. Eigenlijk net zoals tijdens een fysieke afspraak.