Indonesische branden halen CO[~2~]-record

De bosbranden die Indonesië momenteel teisteren, zijn een bron van CO₂ en andere broeikasgassen. En ze zijn op weg naar een record: ze gaan de hoogste uitstoot halen sinds 1997.

13 oktober 2015

Een Wyoming Air National Guard C-130 Hercules, voorzien van een Modular Airborne Fire Fighting System, dropt bluswater met een vuurremmend middel op het vuur, op Sumatra in het jaar 1997 (een bosbranden-record jaar in Indonesië) — Een blusvliegtuigje boven de bossen van Sumatra, in het bosbrandenrecordjaar 1997.
Staff Sgt. Daryl McKamey, Air National Guard, United States Airforce - via wikimedia commons, public domain

Indonesië wordt al maanden geplaagd door grote bosbranden. Het land is gehuld in smog, de bewoners hebben last van ademhalingsproblemen, en ook de buurlanden klagen over overlast. Volgens ruwe (en onzekere) schattingen zullen ongeveer 11000 mensen vroegtijdig sterven door de slechte lucht. Vooral op Sumatra en Kalimantan (het Indonesische deel van Borneo) staat veel bos in de fik. De branden zijn aangestoken door de mensen zelf, om het bos te ontginnen en geschikt te maken voor met name papier- en palmolieplantages. En het zijn er veel dit jaar – sinds 1997 is het niet meer zo erg geweest als nu.

Veengrond

Dat blijkt uit de analyse van satellietbeelden waarop de hoeveelheid en de omvang van de branden te zien is. “De totale uitstoot aan broeikasgassen door de bosbranden heeft nu al een waarde vergelijkbaar met 925 miljoen ton CO₂”, zegt Guido van der Werf, klimaatwetenschapper en hoogleraar mondiale koolstofcyclus aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij denkt dat er bij de branden dit jaar uiteindelijk een hoeveelheid broeikasgassen vrij zal komen vergelijkbaar met 1,5 tot 3,0 miljard ton CO₂. Dat is 40 tot 80 procent van de jaarlijkse uitstoot van alle EU-landen samen, en 4,5 tot 9 procent van de totale jaarlijkse uitstoot wereldwijd.

Bij de branden in Indonesië komen veel meer broeikasgassen vrij dan bij de meeste andere bosbranden. De bossen staan op veengrond, waardoor niet alleen de bomen maar ook de bodem in brand komt te staan. Bovendien zorgt dit ervoor dat de bossen zich niet herstellen. Waar andere bossen na een brand weer aangroeien en CO₂ opnemen, is dit in Indonesië niet het geval.

Grafieken van (links) het aantal bosbranden in Indonesië dat tot nu toe gedetecteerd is, (midden) de berekende hoeveelheid broeikasgassen die daarbij is uitgestoten, en (rechts) deze hoeveelheid gedurende de afgelopen jaren – in vergelijking met de totale jaarlijkse uitstoot van Nederland, Duitsland, India en de EU.
Guido van der Werf, VU Amsterdam, met toestemming

Palmolie

“Dat de branden dit jaar zo hevig zijn, komt onder meer doordat we in een sterk El Niño-jaar zitten”, zegt Van der Werf. Het is daardoor veel droger dan anders, en het regenseizoen begint later, waardoor het brandseizoen langer zal duren dan gebruikelijk.

El Niño

behoort tot de grootste natuurlijke klimaatschommelingen op de aarde. Het is de benaming voor een opwarming van het zeewater in de Stille Oceaan die eens in de drie tot zeven jaar voorkomt, en ook de atmosfeer beïnvloedt.

Samen met collega’s van de Universiteit van Californië, Irvine en de NASA ontwikkelde Van der Werf de Global Fire Emissions Database. Daarin wordt de hoeveelheid en omvang van bosbranden bijgehouden. “We weten bij benadering hoeveel biomassa daarbij in rook opgaat, en daaruit berekenen we hoeveel broeikasgassen er vrij komen”, zegt Van der Werf. “Omdat we de analyses jaarlijks doen, kunnen we halverwege het bosbrandenseizoen al enigszins inschatten op welke waarde we uiteindelijk uitkomen.”

Palmolie is een belangrijk ingrediënt voor biobrandstoffen, waar met name in westelijke landen momenteel veel vraag naar is. Toch is het net even te makkelijk om de behoefte aan biobrandstof aan te wijzen als oorzaak van de enorme CO₂-uitstoot in Indonesië. Zo is de strategie van bosbranden om land geschikt te maken voor landbouw in Indonesië ook gebruikelijk voor andere gewassen. Bovendien wordt in een land als Brazilië palmolie verbouwd zonder dat er branden aan te pas komen. Daarnaast gaan oliepalmen jaren mee. Als de plantages er eenmaal zijn hoeft er dus niet jaarlijks nieuw bos te worden afgebrand, zoals voor veel andere gewassen wel het geval is.

Sumatra vanuit de lucht, 24 september 2015.
courtesy of NASA Earth Observatory

Opwarming van de aarde

Op dit moment neemt het aantal plantages echter toe, en gaat er dus wel degelijk land in rook op voor de palmolie. De Indonesische autoriteiten geven de papier- en palmoliebedrijven dan ook de schuld van de branden. De bedrijven zelf wijzen echter naar de lokale boeren, die de branden uit protest zouden hebben aangestoken. “Dat komt inderdaad ook voor”, zegt Van der Werf. Hij kan het zich wel voorstellen. De centrale regering in Jakarta verkoopt regelmatig licenties om stukken land te ontginnen, vaak aan multinationals uit Singapore. De lokale bevolking wordt dan min of meer verdreven, zonder compensatie.

Uiteindelijk zullen de bosbranden, vanwege de uitgestoten broeikasgassen, een bijdrage leveren aan de opwarming van de aarde. Weliswaar komt er ook veel rook vrij, dat vol zit met stofdeeltjes die het zonlicht reflecteren, maar dat is een kortstondig en plaatselijk effect.

Reageer