Orgaan versleten? Dan neem je toch een nieuwe. Slecht humeur? Even de reset-knop indrukken. Volgens de bezoekers van de tentoonstelling Living Looonger is onze gezondheid in de toekomst maakbaar.
Mogen we mensen alleen ‘repareren’ of mogen we ze ook verbeteren? Bij iedere nieuwe medisch-technische ontwikkeling laait die filosofische discussie weer op. Ook de bezoekers van de tentoonstelling Living Looonger in de Studio van NEMO Science Museum houden zich bezig met dit thema, zo blijkt uit de schetsen die zij maken over de toekomst. Zo stelt één tekenaar zich voor dat we door implanteerbare chips heel nieuwe vaardigheden kunnen ontwikkelen. En suggereren anderen dat we ouder kunnen worden door stamcellen te kweken of middels een algehele opknapbeurt in een Life Chamber. Zouden we onze lichaamsfuncties ooit helemaal kunnen vervangen door de techniek? En worden we daar dan ook ouder door?
Bekijk een kleine greep uit de toekomsttekeningen via onderstaande slideshow:
Kunstorganen
Een van de onderzoekers die werkt aan zo’n sci-fi toekomst is Dimitrios Stamatialis, hoogleraar Advanced Organ Bioengineering aan de Universiteit Twente. Samen met zijn team en andere partners ontwikkelt hij implanteerbare (bio)kunstnieren. “Op dit moment moeten mensen met een slechte nierfunctie aangesloten worden op een dialysemachine die je bloed buiten het lichaam reinigt”, vertelt Stamatialis. Hij hoopt dat zijn kunstnier uiteindelijk net als een natuurlijk orgaan ín het lichaam geplaatst kan worden. “Als dat lukt, dan kan dat donortekorten verminderen en bestaande behandelingen vervangen.”
Dan hebben we het over op “héél erg lange termijn”, benadrukt de hoogleraar, maar door geduldig veel stappen te doen in de goede richting moet het volgens hem mogelijk zijn. Toch tempert hij de verwachtingen over hoe levensverlengend technieken als deze zijn. “Dat zijn ze natuurlijk wel voor de patiënten die anders aan nierfalen zouden overlijden, maar niet voor de gezonde mens.” Dat komt doordat schade door veroudering en ziektes zich niet beperkt tot één orgaan, vertelt Stamatialis. “Als jij leverfalen ontwikkelt als gevolg van een ongezonde leefstijl, dan kan je de lever wel vervangen, maar dat geneest of verjongt de rest van het lichaam natuurlijk niet.”
Denkbeeldig nieuw brein
Eén van de tekenaars heeft al rekening gehouden met dit antwoord lijkt het. In plaats van een enkele orgaantransplantatie tekende de bezoeker een heuse Life Chamber waarin allerlei lichaamsfuncties tegelijkertijd een opknapbeurt krijgen. “Dat is niet eens zo’n onrealistisch idee”, mijmert Stamatialis terwijl hij de tekening waarop een vrouw is aangesloten op allerlei draden en monitoren beter bekijkt. “Sterker nog, dit bestaat op een bepaalde manier eigenlijk al. Denk bijvoorbeeld aan die nierdialyses of bloedtransfusies.”
Als je het aan Stamatialis vraagt, dan zullen kunstmatige vervangingen van lichaamsfuncties in de toekomst daarentegen eerder ín het lichaam plaatsvinden dan erbuiten. Hij wijst de telefoongestuurde hersenchips aan. “Meer zoals dit dus.” De wetenschap is daar in zekere zin ook al mee bezig, legt hij uit. “Bij de ziekte van Parkinson bijvoorbeeld, waarbij voor sommige patiënten diepe hersenstimulatie helpt om hun klachten verminderen.” Maar ook pacemakers, binnenoorprothesen en defibrillators zijn voorbeelden van kunstmatige en implanteerbare technieken die lichaamsfuncties beïnvloeden of overnemen.
Met een cochleair implantaat, een prothese in het binnenoor, kunnen sommige doven en slechthorenden weer geluiden waarnemen.
National Institutes of HealthToch ziet hij deze bestaande en (nog) niet bestaande technieken niet als oplossing om daarmee ook echt langer te leven. “Al zou je alle organen in het lichaam kunnen vervangen, dan hou je een probleem met het brein.” Daar zijn wel oplossingen voor, lacht hij, terwijl hij met zijn handen een denkbeeldig nieuw brein in zijn hoofd plant, “maar dat is toch meer voor sciencefictionfilms.”
Aan de voorkant
Bovendien moeten we ons sterk afvragen of we deze weg wel in willen slaan, waarschuwt Stamatialis. Hij vreest dat de nieuwe technieken kunnen zorgen voor een nog grotere kloof tussen arm en rijk. ”Er zijn nu al plekken waar medische ingrepen alleen toegankelijk zijn voor de rijken.” Als de onderzoeker vijftig jaar langer zou kunnen leven door zijn zelfontwikkelde kunstorganen te implanteren, dan zou hij dat uit principe dus ook niet doen. “Deze technologieën zijn bedoeld om patiënten te helpen. Niet om gezonde rijke mensen nog ouder te laten worden.”
Daarnaast vindt de onderzoeker orgaantransplantatie ook een “vrij inefficiënte manier om langer en gezonder te leven”, geeft hij aan. Hij vergelijkt het met hoe we als mens met klimaatverandering omgaan. “We verpesten het hier en gaan dan raketten ontwerpen om ergens anders op dezelfde manier verder te leven.” Het zou volgens hem een stuk beter zijn om het probleem aan de voorkant aan te pakken. “Ben je bewust van wat je eet, eet niet te veel vlees en sport voldoende.”
Dat is overigens niet alleen gezond voor je lichaam, stelt de onderzoeker, maar ook voor je geest. “De moeite die je steekt om goed voor jezelf te zorgen, geeft immers een stuk meer voldoening dan een kunstmatige ingreep.” Maar de grootste winst valt te halen als we het als maatschappij makkelijker zouden maken om gezond te leven. “Op dit moment is tachtig tot negentig procent van het eten in de supermarkt bewerkt en bevat het te veel zout. Het is een stuk logischer om onze levensstijl veranderen, dan om iedereen op latere leeftijd op te lappen.”
