‘Ik dacht ineens: waarom geven we onze patenten niet gewoon weg?’

“De CRISPR-patenten van de universiteit van Wageningen draaien om een specifiek stofje, een enzym, dat wetenschappers zes jaar geleden in een bacterie in een composthoop vonden. Het enzym leek op Cas9, hét werkpaard van het DNA-bewerkingsgereedschap. In het lab ontdekten we dat ons vermoeden klopte en dat de nieuwe variant ook nog eens minder foutjes maakt dan de klassieke Cas9. Ons CRISPR-enzym is onder meer ideaal om het DNA van bacteriën aan te passen die bij extreem hoge temperatuur leven. Dat enzym hebben we gepatenteerd. Het gaat dus om een enkel enzym, maar daaromheen hebben we vijf patenten aangevraagd die verschillende toepassingen beschrijven.”

Wat inspireerde je om de patenten nu vrij te geven?

“Een collega van mij, Christa Testerink, doet mooi onderzoek om planten zouttolerant te maken door het DNA van deze planten aan te passen. Dat doet ze samen met het International Rice Research Institute (IRRI) in de Filipijnen. Toen ik daarover hoorde, realiseerde ik me dat ze het DNA van die planten waarschijnlijk eenvoudiger konden aanpassen als ze ons enzym zouden gebruiken. Ik dacht: waarom geven we onze patenten niet gewoon weg? Op die manier is de hulp sneller bij de boeren en uiteindelijk bij de lokale bevolking in de Filipijnen. Op het moment dat ik het idee kreeg, was het was vlak voor de kerst, een mooie kerstgedachte dus. Ik hoop dat we hiermee een voorbeeld stellen en dat anderen ons zullen volgen.”

Hoe eenvoudig is het voor andere wetenschappers om dat voorbeeld te volgen?

“Wetenschappers zijn de uitvinders, degenen die een nieuwe techniek bedenken en opzetten. Een ontwikkeling als gratis licenties weggeven kunnen wij als onderzoeker dus in gang zetten of voorstellen. Maar wetenschappers zijn over het algemeen niet de eigenaar van de patenten; dat is de universiteit die of het bedrijf dat meebetaalt aan het betreffende onderzoek. Soms zijn er ook nog andere partijen bij betrokken, zoals wetenschapsfinanciers. Een wetenschapper kan dan niet zomaar zelf beslissen een patent vrij te geven. Zoiets gaat in overleg met alle betrokken partijen. Misschien werkt het bij andere universiteiten anders, maar de universiteit van Wageningen heeft een breed netwerk, ook met non-profitorganisaties in onderontwikkelde landen. Daardoor was het voor ons redelijk makkelijk om dit alles te regelen.”

Lopen de universiteit en jij nu geen inkomsten mis?

“Misschien wel. Een patent op een goed idee kan een mooie inkomstenbron zijn, maar meestal zijn de onkosten groter. En als het al geld oplevert, dan gaat maar een klein deel naar de universiteit en de betrokken onderzoekers. Zo’n negentig procent ervan wordt gebruikt om nieuwe onderzoeksprojecten te financieren. We lopen mogelijk dus wel wat geld mis, maar dat is voor het goede doel. Bovendien blijven onze patenten bestaan en dus ook de mogelijke inkomsten van commerciële bedrijven die er gebruik van willen maken. Alleen organisaties zonder winstoogmerk mogen onze ontdekking gratis gebruiken. Ik hoop zeer dat het gaat lukken!”