Huwelijkspropaganda Wehrmacht mislukt

Propaganda werkt niet

Laura Fahnenbruck promoveert 12 november aan de Rijksuniversiteit Groningen op de alledaagse seksualiteit van de Wehrmachtsoldaten in de bezettingsjaren. In haar onderzoek keek Fahnenbruck zowel naar seksuele escapades als naar serieuze relaties.

“Ik wilde vooral uitzoeken of de door de legerleiding bedachte strategie in oorlogstijd ook werd uitgevoerd. Men zag Nederland als Germaans broederland, dat ten onrechte van het Duitse Rijk was losgeraakt. Nederlanders waren stamverwanten en daarmee prima huwelijksmateriaal, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Fransen. Het beleid was gericht op het promoten van een Nederlandse echtgenote, maar wel met de volgende kanttekening: pas op voor de verdorven vrouwen uit de stad.”

Naarmate de oorlog vorderde, werd de propaganda alleen maar intensiever en het geschetste beeld over de vrouwen positiever, volgens Fahnenbruck. Dit om reclame te maken voor de uiteindelijke overwinning en soldaten te motiveren hier ook buiten het slagveld aan bij te dragen. Dit beleid van de Wehrmacht bleek haaks te staan op het seksuele gedrag van de soldaten. “Betrouwbare cijfers van het aantal gesloten huwelijken zijn er niet, maar het zijn er waarschijnlijk maar een paar duizend.”

Fahnenbruck vermoedt dat de lossere seksuele omgang van Nederlandse meisjes met Duitse soldaten wel veel vaker voorkwam dan we tot nu toe dachten. “Uit de bronnen blijkt dat gemengde koppels op straat niet werden geaccepteerd, maar juist uitgescholden. De soldaten gedroegen zich ook superieur: ze hadden niet alleen Nederland ingenomen, maar ook de kroeg en de vrouwen. Hier kwamen regelmatig knokpartijen met Nederlandse mannen van. Het was een stuk makkelijker om contact te hebben in besloten kring, bijvoorbeeld als een soldaat was ingekwartierd.”

Dat het promotiebeleid van de Wehrmacht niet echt aansloeg, blijkt ook uit de rechtszaken voor erkenning van kinderen. Voor zwangere vrouwen was het moeilijk te bewijzen wie de vader was. “Wehrmachtsoldaten deden er alles aan om onder de erkenning van het kind uit te komen. Ze vertelden dat het meisje in dezelfde tijd seks had gehad met andere soldaten, lieten hun kameraden getuigen en voerden hun eigen gezin in Duitsland op. Trouwen met twee vrouwen was nu eenmaal onmogelijk en zelf zagen ze de relatie met het Nederlandse meisje vanaf het begin als periodiek.”

Motivatie onbekend

Naast de rechtbankverslagen onderzocht Fahnenbruck voornamelijk archieven van het Duitse leger en de Nederlandse politie. Egodocumenten kwamen veel minder aan bod. Ze deed geen onderzoek naar de motieven van de soldaten of van de meisjes die met hen aanpapten.

“Hier moet inderdaad meer onderzoek naar gedaan worden. In de politierapporten kwam ik vooral notities tegen over minderjarige vrouwen die op straat waren aangehouden. Ook constateerde de politie dat er condooms in de parken lagen. Ik concludeer hieruit dat dit uitzonderlijke of nieuwe situaties zijn, anders had het de rapporten niet gehaald. Deze meisjes kregen van de politie te horen dat ze niets te zoeken hadden bij die soldaten, maar daar trokken ze zich niets van aan. Waarom niet? Misschien meer bravoure omdat ze naast een Duitse soldaat stonden? Ik weet niet. Feit is wel dat er meer ruimte was voor avontuur tijdens de bezetting. Scholen gingen dicht, waardoor de meisjes veel meer vrije tijd hadden en tegelijkertijd een plek om zich ongezien terug te trekken met een jonge soldaat.”