Hulp voor de eisprong

Een relatief veel voorkomende oorzaak van vruchtbaarheidsproblemen is een onregelmatige menstruele cyclus. Het centrale punt in de cyclus is het optreden van eicelrijping, die vervolgens een eisprong of ovulatie tot gevolg heeft. Als een vrouw zwanger wil worden, maar zij heeft een onregelmatige cyclus, of helemaal geen menstruaties, dan is er een goede reden om dit verder te onderzoeken. Immers, zonder eisprong per definitie geen zwangerschap. Ook de timing van de geslachtsgemeenschap in relatie tot de eisprong is belangrijk. Bij een onregelmatige, verlengde menstruele cyclus is er minder vaak een eisprong en dus ook minder kans op zwangerschap per tijdseenheid. Bovendien weet je dan niet precies wanneer de eisprong plaatsvindt en dus ook niet wanneer je vruchtbare dagen zijn. Normaal liggen die van enkele dagen voor de ovulatie tot ongeveer vierentwintig uur daarna.

Hoe werkt de menstruele cyclus?

De menstruele cyclus wordt geregeld vanuit de hersenen: de hypothalamus geeft een signaal naar de hypofyse en deze stuurt dit signaal door naar de eierstokken. In de eierstokken gaat vervolgens een eiblaasje of follikel rijpen dat uiteindelijk openbarst: de eisprong. Dat is meestal rond de veertiende dag na de eerste dag van de voorgaande menstruatie. Als er geen zwangerschap optreedt komt twaalf tot veertien dagen na de eisprong de menstruatie weer op gang en begint de cyclus opnieuw. De totale cyclus duurt zo dus ongeveer 28 dagen.

Verstoring van de menstruele cyclus

Wanneer de cyclus uitblijft tot na de leeftijd van zestien jaar is er sprake van zogeheten primaire amenorroe. Wanneer de cyclus wel op gang is gekomen, maar later in het leven gaat haperen wordt gesproken van secundaire amenorroe. Er zijn verschillende redenen waardoor de menstruele cyclus verstoord kan worden. Het probleem kan onder andere in de hersenen liggen, waardoor de hormonen die de cyclus sturen niet, of niet goed worden afgescheiden. Stress, grote schommelingen in lichaamsgewicht en zware lichamelijke inspanning kunnen hiervan de reden zijn. Er kan ook een probleem zijn in de interactie tussen de eierstokken en de hersenen, waarbij er wel voldoende eicellen aanwezig zijn, maar deze onvoldoende reageren op de prikkel uit de hersenen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij het polycysteus­ovariumsyndroom.

Bij ongeveer één procent van de vrouwen neemt het aantal eitjes al voor haar veertigste af. Bij één promille kan dit zelfs al voor haar dertigste gebeuren. In die gevallen wordt gesproken van vroegtijdige overgang of primaire ovariële insufficiëntie. Onderzoek naar de oorzaak van een onregelmatige cyclus gebeurt door middel van bijhouden van de menstruaties op een menstruatiekalender. Ook kan een temperatuurcurve worden bijgehouden en kan lichamelijk onderzoek of hormonaal bloedonderzoek nodig zijn. Daarnaast kan echoscopisch onderzoek van de eierstokken meer duidelijkheid geven. Als je vrijwel nooit een eisprong hebt, is de kans op zwangerschap uiteraard afgenomen. Als er wel een kinderwens is, is dus een behandeling nodig.

Hulp bij de eisprong

De behandeling bij het uitblijven van de eisprong wordt ovulatie-inductie genoemd. De oorzaak van het uitblijven van de eisprong bepaalt de keuze van de behandeling. Ligt de oorzaak in de aansturing vanuit de hersenen, dan kan die aansturing worden overgenomen door een pompje dat pulsgewijs het hormoon GnRH (gonadotrofine releasing hormone) afgeeft. Dat hormoon uit de hypothalamus stimuleert van nature de hypofyse tot afgifte van de hormonen LH (luteïniserend hormoon) en FSH (follikelstimulerend hormoon). Deze twee hormonen zorgen ervoor dat één eiblaasje in de eierstok gaat rijpen. Daarnaast kan de arts ook kiezen voor directe stimulatie van de eierstokken, door middel van injecties met LH en FSH.

Als de interactie tussen de eierstokken en de hypofysehormonen verstoord is, kan de stimulatie van de eierstokken tijdelijk worden opgevoerd. In dat geval krijgt de vrouw pillen met anti-oestrogenen of aromataseblockers. De eierstokken kunnen ook direct worden gestimuleerd door middel van injecties met de hormonen LH en FSH. In beide gevallen is er een risico dat er in plaats van één eicel meerdere eicellen gaan rijpen. Daardoor neemt de kans op een meerlingzwangerschap toe. Met echoscopisch onderzoek, eventueel gecombineerd met bloedonderzoek, kan de arts dit controleren.