Hoeveel zuurstof kosten de branden in de Amazone?

Delen van de Amazone staan in brand. Dat is slecht nieuws, omdat er CO₂ bij vrij komt, en er natuurgebied verdwijnt. Maar in tegenstelling tot wat sommigen beweren, hebben de branden vrijwel geen invloed op het zuurstofgehalte in de lucht .

28 augustus 2019

Het zal u niet ontgaan zijn: het Amazonegebied wordt geteisterd door bosbranden. “De longen van de aarde staan in brand!”, schreef het Wereld Natuurfonds. “De Amazone produceert 20 procent van ons zuurstof”, twitterde onder andere de Franse president Macron.

Wie de kwaliteitsmedia een beetje volgt heeft inmiddels ook al gelezen dat dit onzin is. Een bos produceert zuurstof en absorbeert CO₂ zolang het in de groei is. Na verloop van tijd ontstaat er echter een evenwicht, waarbij de zuurstofopname van dood materiaal dat vergaat gelijke tred houdt met de zuurstofproductie van de groeiende bomen en planten. Een dergelijk ‘stabiel’ bos produceert geen zuurstof en neemt geen CO₂ op (mits ook de bodemprocessen waarbij zuurstof en CO₂ worden uitgewisseld in evenwicht zijn).

Daarmee is het hele verhaal echter nog niet verteld. Een brandend bos – stabiel of niet – haalt namelijk wél zuurstof uit de lucht. Om hoeveel zuurstof gaat het dan? Moeten we ons toch zorgen maken? En is de Amazone eigenlijk wel stabiel?

NEMO Kennislink sloeg aan het rekenen, met hulp (en gegevens) van Bart Kruijt, die als bosecoloog aan de WUR gespecialiseerd is in het Amazonegebied.

Amazone Bekken, in de Loreto Regio van NE Perú.
Wikimedia Commons, by User:Shao, CC BY-SA 3.0

Is de Amazone een stabiel bos?

Nee. De Amazone neemt jaarlijks naar schatting 0,5 tot 1,5 ton koolstof per hectare op, in de vorm van CO₂. Daarmee produceert het bos tevens zuurstof: het koolstof (C ) uit de CO₂ is bouwstof voor de bomen, de zuurstof (O₂) gaat terug de atmosfeer in. Voor elk CO₂-molecuul dat uit de lucht wordt gehaald, komt dus een O₂-molecuul terug.

Voor de CO₂ concentratie in de lucht is deze netto opname van de Amazone een belangrijke factor. Het bos beslaat zo’n 550 miljoen hectare, en neemt in totaal elk jaar ruim 2000 Mton (dat is 2 miljard ton) CO₂ op (zie kader). Dat is ruim tien keer de jaarlijkse uitstoot van Nederland. Overigens kan dit per jaar wel verschillen. In droge jaren is het gebied soms zelfs een netto CO₂-uitstoter.

Voor de totale zuurstofconcentratie is de Amazone geen factor van belang. Dat komt door de grote hoeveelheid van dit gas in de atmosfeer. Onze lucht bevat maar 0,04 procent CO₂ en bijna 21 procent zuurstof. Zelfs als de hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer zou verdubbelen, zou de zuurstofconcentratie dus slechts met 0,2 procent van het totaal afnemen. Dat is te overzien.

Maar als hout brandt, neemt het toch wel zuurstof op?

Dat klopt. Zodra een bos in de fik staat, maakt het niet meer uit of het stabiel is of niet: de aanwezige biomassa gaat dan (letterlijk) in rook op, en dat kost zuurstof en levert CO₂. Het Amazonewoud bevat naar schatting gemiddeld 150 ton koolstof per hectare – dus als het hele bos zou afbranden, zou dat 300.000 Mton CO₂ in de lucht brengen. Ook dan zouden we overigens nog steeds gewoon door kunnen ademen (zie kader).

Het sommetje

Voor wie de cijfers wil weten: 1 ton koolstof is ruim 83.000 mol. Om dat op te nemen moet het bos, per hectare, dus ruim 83.000 mol CO₂-moleculen absorberen (dat is 3,7 ton CO₂). Voor de hele Amazone van 550 miljoen hectare gaat het dan om pakweg 45 biljoen (4,5 • 10¹³) mol per jaar. Dat is ruim 2 Gigaton CO₂, en houdt een daling in het CO₂-gehalte in van 0,254 ppm (parts per million). In totaal zit er momenteel 415 ppm CO₂ in de lucht.

Bij bovenstaande reactie komt jaarlijks 45 biljoen mol aan zuurstof vrij. Dat is ongeveer 1 miljoenste van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer – die ongeveer 3,5 • 10¹⁹ mol bedraagt.

Als het héle bos zou afbranden, worden bovenstaande getallen een factor 150 groter – want elke hectare bos bevat grofweg 150 ton koolstof (als je zowel het koolstof in planten en bomen als het koolstof in de bodem mee telt). De totale hoeveelheid CO₂ neemt dan met 300 Gigaton toe, dat is 38 ppm. Voor het CO₂-gehalte in de atmosfeer is dat een eenmalige toename van bijna 1/10 van het totaal. De zuurstofafname zou bij het volledig afbranden van de Amazone 0,02 procent van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer bedragen.

Reageer