Hoera voor de oudere moeder!

Gold je in de jaren zeventig nog als stokoud als je pas na je vijfentwintigste aan kinderen begon, inmiddels is het al gewoner dat Nederlandse moeders bevallen als ze ouder zijn dan vijfendertig. Zo had van de 175.181 baby’s die in 2014 werden geboren, meer dan eenvijfde (36.107) een moeder boven de vijfendertig, laten cijfers van het CBS zien. Omdat je vruchtbaarheid vanaf je vijfendertigste relatief sterk afneemt en de kans op genetische afwijkingen toeneemt, geldt deze leeftijd als ondergrens voor de ‘oudere’ moeder.

Naar verwachting zal het aantal oudere moeders in Nederland alleen maar verder toenemen, de oproepen van gynaecologen en andere experts om – gezien de medische risico’s – toch vooral eerder ‘aan de kinderen te beginnen’ ten spijt. Maar is uitstellen echt zo gevaarlijk?

Verminderde vruchtbaarheid

Bij de geboorte heeft een meisje ongeveer één miljoen – dan nog verborgen – eicellen. Tijdens de eerste menstruatie in de puberteit zijn er daar nog maar 300.000 van over. De afname van eicellen gaat dus razendsnel. Op een gemiddelde leeftijd van tweeënvijftig jaar zijn alle eicellen op, maar tien jaar daarvoor is de vruchtbaarheid al flink afgenomen.

Eicellen worden in het lichaam blootgesteld aan schadelijke afbraakproducten, waaronder vrije radicalen. Dit zijn reactieve deeltjes die gemakkelijk schade aan kunnen richten in cellen. Hoe langer een eicel in het lichaam heeft gezeten, hoe meer beschadigingen er zijn opgetreden. Daardoor raken eicellen die op latere leeftijd vrijkomen minder makkelijk bevrucht, of slagen ze er bijvoorbeeld niet in om te nestelen in de baarmoeder waardoor de bevruchting uitloopt op een vroege miskraam.

Er zijn dus minder eicellen, en de eicellen die er zijn gaan kwalitatief steeds verder achteruit. Dat maakt dat het voor veel vrouwen lastiger is om zwanger te worden boven de vijfendertig jaar.

Toch is zwangerschap via de natuurlijke weg nou ook weer niet zó bijzonder als je boven de vijfendertig bent, meldde onderzoeksjournalist Mensje Melchior vorig jaar in de Volkskrant. “De kans dat een vrouw van veertig jaar zonder medische hulp binnen een jaar zwanger is, is 44 procent. Bij een vrouw van vijfendertig is dat 66 procent. Na vier jaar proberen, neemt de kans verder toe: naar 84 procent bij de vrouwen die begonnen met ‘klussen’ op hun vijfendertigste en naar 64 procent voor de veertigjarige moeders in spe.”

Levensfase van de moeder

Volgens Katherine Rake, die als docent Social Policy aan de London School of Economics werkzaam was en later de Britse regering adviseerde op het gebied van familiezaken, hebben dergelijke positieve resultaten waarschijnlijk niet zozeer te maken met leeftijd an sich, maar meer met de levensfase waarin late moeders zich bevinden. Zo kiezen ze heel bewust voor kinderen in plaats van er maar ‘een beetje in te rollen’. Dat is vaak beter voor kinderen. Ook hebben vrouwen op die leeftijd vaker goedbetaalde banen en zijn hun relaties stabieler. “En laten dat nou net factoren zijn die het welzijn van kinderen en hun kansen voor de toekomst positief beïnvloeden.”

Carolien Gravesteijn, die lector Ouderschap & Ouderbegeleiding aan de Hogeschool van Leiden is, denkt dat de fase waarin oudere moeders zich bevinden nog een ander voordeel heeft. Late ouders hebben vaak al de nodige voorbeelden van gezinsvorming om zich heen gezien, in tegenstelling tot veel jongere ouders. “Dit helpt hen beter voorbereid te zijn op het ouderschap”, vertelde ze aan de Belgische krant De Morgen.

Supergewenst

Volgens Elisabeth Gregory, die het Women’s, Gender & Sexuality Studies Program van de Universiteit van Houston leidt, zijn de voordelen van moederschap op latere leeftijd zelfs zo groot, dat de overheid het zou moeten aanmoedigen in plaats van er tegen te waarschuwen.

Naast het feit dat late moeders vaak stabielere levens hebben en beter weten wat ze willen en kunnen, zijn ze vaak ook meer beschikbaar voor hun kinderen dan hun jongere soortgenoten. “Dit type moeders maakt graag tijd en aandacht vrij voor de kinderen waar ze zo lang op heeft moeten wachten. En dat kunnen ze ook relatief gemakkelijk doen, omdat ze inmiddels vaak functies hebben bemachtigd waarin je de vrijheid hebt je eigen tijd in te delen. Hierdoor kunnen ze flexibel werken en waar nodig de werktijden aanpassen.”

Is het feit dat vrouwen in Nederland op steeds latere leeftijd moeder worden in sociaal-maatschappelijk opzicht dus erg positief? Dat is lastig om te zeggen. Onderzoek laat toe nu toe vooral voordelen zien, maar misschien zijn er ook wel nadelen.

Zo wees onderzoek van psychologe Jessica Tearne van de University of Western Australia uit dat de dochters van oudere moeders vaker symptomen van depressie ervoeren, zoals je down of ‘erg gestrest of nerveus’ voelen. Het was echter onduidelijk of dat door de leeftijd van de moeder kwam. Zo waren de zonen van oudere moeders niet meer gestrest dan die met jongere moeders. “Maar het zou kunnen zijn dat de dochters van oudere moeders zich minder goed begrepen voelden door een generatiekloof of zich meer zorgen maakten om de gezondheid van hun moeder dan dochters met jongere moeders”, zegt Tearne. Ze wil die hypothese nu verder onderzoeken.

Ook is er maar weinig bekend over de oorzaken van sommige van de positieve opvoedingseffecten die we hierboven noemden. Zo is het natuurlijk fijn dat kinderen van oudere moeders zich minder vaak verwonden. Maar als dit komt doordat oudere moeders vaker opereren als ‘helicopterouders’ dan is dit misschien niet alleen maar positief. Kinderen die extreem in de gaten gehouden worden door hun ouders en maar weinig vrijheid hebben zijn op latere leeftijd namelijk vaker onzeker en minder gelukkig.

Het is, kortom, de hoogste tijd voor meer onderzoek naar oudere moeders en hun kroost. Zeker in Nederland, waar dit nog nauwelijks gedaan is. En dat terwijl we samen met Groot-Brittannië koploper van Europa zijn als het om het percentage oudere moeders gaat …