Hoe we omgaan met het nieuws uit Oekraïne

“Die dertien Oekraïense verdedigers hè, die op Slangeneiland gedood waren door een Russisch oorlogsschip? Die zijn niet dood”, roept mijn partner vanuit zijn werkkamer op zolder naar me. Heeft hij zojuist gelezen op Twitter, via het account van één van de vele correspondenten die hij volgt. Vanuit mijn eigen zolderkamertje daarnaast roep ik terug: “Gelukkig!”.

Sinds het Russische leger Oekraïne binnen marcheerde en daar de oorlog uitbrak, zit hij bijna non-stop aan zijn telefoon gekluisterd. Het is dat hij nog moet werken. Via de app van NRC, Twitter, CNN en soms BBC volgt hij de gebeurtenissen op de voet. Is hij even naar het toilet? Dan hoor ik de stemmen van nieuwslezers, die commentaar leveren bij binnengekomen beelden uit Kyiv, door de deur heen galmen.

Ik ben anders. ‘s Ochtends bij het ontbijt lees ik de krant voor een update van de laatste ontwikkelingen. Elke avond om 20.00 uur kijk ik naar het NOS Journaal, met vriendlief op de bank naast me. Eigenlijk zoals ik altijd doe, mijn nieuwsconsumptie is hetzelfde gebleven. Wat zit daarachter? Waarom verschillen mensen zo in hun omgang met het vele nare nieuws uit Oekraïne?

Aandacht voor het negatieve

Het eerste wat te binnen schiet is persoonlijkheid. Nogal algemeen, maar mensen verschillen erg in hun hang naar nieuwe ervaringen en informatie. Die behoefte is een persoonlijkheidstrek die bij de ene persoon sterker naar voren komt dan bij de ander. Vermoedelijk spelen sekseverschillen ook mee. In een onderzoek van persbureau Reuters onder inwoners van elf landen (waarvan drie Europese), rapporteerden mannen vaker dat ze ‘extreem’ of ‘erg geïnteresseerd’ waren in politiek nieuws dan vrouwen. Youtube en Twitter was bij hen populairder. Op onze redactie lijkt dat verschil er ook te zijn: de mannelijke garde toont een onaflatende belangstelling voor de ellende in Oekraïne. De vrouwelijke redacteuren zijn een stuk zuiniger in hun Twitter-gebruik.

Los van persoonlijkheids- en sekseverschillen heeft de mens, in zijn algemeenheid, aandacht voor extreme informatie die niet overeenkomt met de verwachtingen. Dat zegt Paul van Lange, hoogleraar sociale psychologie aan de VU. Europa is toch dat veilige continent? Nu vallen er bommen. Die twee kloppen niet met elkaar, dus daar wil je meer van weten. Daarnaast gaat onze aandacht vaak op automatische wijze uit naar negatief nieuws. “Verstandig, omdat het ons helpt te leren”, legt hij uit. “Negatieve informatie voegt kennis toe aan de inzichten die we al hebben. Die kennis gebruiken we om ons aan te passen aan de omstandigheden, om optimaal te kunnen reageren mochten we zelf in zo’n situatie terechtkomen.”

De constante stroom aan filmpjes, reportages en krantenartikelen geven een indruk hoe oorlogsvoering er in de huidige samenleving uitziet; nog steeds met raketten en tanks, maar ook via economische sancties en cyberaanvallen. Van Lange: “De aandacht voor negatief nieuws raakt aan onze behoefte om controle te hebben over de omgeving. Zodat je in de toekomst beslagen ten ijs komt.”