Hoe kunnen we dierenleed in de veehouderij verminderen?

In Nederland worden al duizenden jaren veedieren gehouden. Vroeger gebeurde dat op kleine schaal, maar inmiddels is ons kleine landje de grootste exporteur van vlees in heel Europa. Hoe dat kan? Door een sterke intensivering van de veehouderij waarbij efficiëntie centraal staat. Dit komt de dieren echter vaak niet ten goede. Wat is er nodig om het dierenleed in de veehouderij te verminderen?

Bart Gremmen, hoogleraar Ethiek in Levenswetenschappen aan de Universiteit van Wageningen, buigt zich over het onderwerp dierethiek in de veehouderij. Volgens hem zijn wij, als maatschappij, de connectie met onze veedieren verloren. “Waar vroeger meer dan negentig procent van de samenleving in de landbouw werkte, is dat nu nog maar twee procent. Hierdoor hebben we geen ervaring met veedieren meer, alleen met huisdieren”, zegt hij. Maar het houden van veedieren is niet te vergelijken met het hebben van een hond of kat. Gremmen: “Voor mij is het belangrijkste verschil dat je niet één individu, maar een hele groep dieren verzorgt. Als je dertigduizend kippen hebt, kun je ze niet allemaal een naam geven. Het is een vak apart.”

Te goedkoop

Volgens Gremmen kun je in de vee-industrie eigenlijk niet om dierenleed heen. “Het is belangrijk om te beseffen dat bij het eten van dierlijke producten altijd dierenleed komt kijken”, zegt de Wageningse professor. Hoe goed een stal ook is voorzien van nieuwe snufjes, uiteindelijk zul je altijd tegen de belangen van de dieren ingaan als je ze doodmaakt voor hun vlees. Nu zijn het vooral de boeren die ‘de schuld’ krijgen van dit lijden. Volgens Gremmen is dat krom: “Het grote probleem is dat vlees te goedkoop is voor de boeren om een eerlijke boterham te verdienen. Zij worden daarom gedwongen tot intensivering, anders kunnen zij niet aan de vraag van de consument voldoen.”

“We zijn allemaal collectief verantwoordelijk voor het dierenwelzijn in de veehouderij, als consument, supermarkt, overheid en boer”, stelt Gremmen. Elke maatregel die boeren zouden kunnen en soms moeten nemen om dierenleed te verminderen, moeten zij op dit moment uit eigen zak betalen. Daarom moet de landbouw volgens Gremmen van de vrije markt af. “Net als met de zorg hoort de vee-industrie daar niet thuis. Er is een collectief belang bij het eten van kwaliteitsvoedsel. Daar hoort bij dat de dieren een goed leven gehad hebben. En dus moet de overheid ingrijpen en de boel subsidiëren”, vindt Gremmen. Nu mag de overheid dit volgens de Europese wetgeving niet doen, omdat het subsidiëren van de vleesproductie tot valse concurrentie zou leiden.

Bernice Bovenkerk, universitair hoofddocent van de leergroep Filosofie aan de Universiteit van Wageningen en collega van Gremmen, vindt ook dat de overheid moet ingrijpen. “Er zijn vele stappen te zetten op het gebied van dierenwelzijn in de veehouderij, maar die kosten allemaal geld. Het is niet eerlijk om van boeren te vragen om die kosten alleen te dragen.” Dat nieuwe innovaties die dierenleed daadwerkelijk verminderen, nu nog niet op grote schaal worden toegepast, hangt volgens haar volledig van het financiële plaatje af. “Als boeren meer verdienen per dier, ontstaat er ruimte om te investeren in dierenwelzijn”, zegt Bovenkerk. De prijs van vlees is nu, mede door concurrerende supermarkten, onrealistisch laag. Daarom moet er volgens Bovenkerk een vleestaks en aangescherpte wetgeving komen.

Bewust onwetend

In de natuur is het heel normaal dat dieren elkaar opeten, maar geldt dat nog steeds voor ons? Wij zijn en blijven omnivoren, wat betekent dat mensen zo’n beetje alles kunnen eten. Precies daardoor hebben we een breed scala aan voedselkeuzes. Mogen wij nog wel dieren eten nu we principes, ethiek, vitaminetabletten en supplementen hebben ontwikkeld? Volgens Bovenkerk niet. “Je kunt onderscheid maken tussen basale belangen, dingen die je nodig hebt, en triviale belangen, dingen die je graag wilt, zowel bij mensen als dieren. Ik ben ervan overtuigd dat het eten van vlees geen basaal belang meer dient in een welvarend land als Nederland. Het is een luxeproduct.”