Hoe kun je meer talen betrekken in het onderwijs?

Op Europese scholen neemt het aantal meertalige leerlingen toe. Kinderen met een migratieachtergrond of uit expatgezinnen brengen vaak meerdere talen mee. En ook kinderen die opgroeien met een regionale taal zijn vaker van huis uit tweetalig. Om deze groeiende groep leerlingen te bedienen, wordt veel onderzoek gedaan naar nieuwe onderwijsmodellen.

In veel van deze modellen gebruiken niet alleen leerlingen zelf hun thuistaal op school, maar ook de leerkrachten, voor zover mogelijk. Het bewust inzetten van meerdere talen in de klas staat ook bekend als ‘translanguaging’. Zo’n aanpak vraagt om een grote omschakeling, omdat school- en thuistaal nu nog strikt gescheiden zijn.

Over de uitwerking ervan in de praktijk was tot nu toe ook maar weinig bekend. Joana Duarte, universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen en lector aan de NHL Stenden Hogeschool, onderzocht een meertalige aanpak in Luxemburg en Friesland.

Drietalig onderwijs

Luxemburg is een drietalig land, met als officiële talen Luxemburgs, Frans en Duits. In de kleuterklassen is de voertaal Luxemburgs, daarna leren kinderen ook Duits en Frans op school. Daarnaast is er een grote groep met een Portugese afkomst (circa zeventien procent). Op basisscholen ligt het percentage nog hoger. Het aantal meertalige kinderen is dus groot.

Friesland is een tweetalige provincie, waar naast het Nederlands het Fries een officiële taal is. Diverse scholen in Friesland bieden tweetalig of zelfs drietalig onderwijs, waarbij Nederlands, Fries en Engels worden gebruikt. Meestal kiezen deze scholen elke dag voor een andere instructietaal. De ene dag worden alle vakken in het Nederlands gegeven, een andere dag in het Fries et cetera.

Ook in Friesland heeft een groot deel van de inwoners (circa tien procent) een migratieachtergrond. Maar migrantentalen hebben nog geen plek in het onderwijs. In dit onderzoeksproject werd hiermee geëxperimenteerd.

Buddysysteem

De onderzoekers zijn zich ervan bewust dat de meeste scholen zich zo’n extra leerkracht niet kunnen veroorloven. Maar daar zijn allerlei oplossingen voor te vinden. “De scholen waarmee we samenwerken gebruiken tablets, Google Translate (ook voor het Fries), verschillende internetbronnen in meerdere talen. Maar ze gebruiken ook vaak een buddysysteem waarin oudere leerlingen met dezelfde of een vergelijkbare thuistaal jongere leerlingen coachen. Ook ouders en grootouders worden ingezet als ambassadeurs voor de eigen thuistaal en cultuur. Ze komen voorlezen, vertellen over tradities of geven schrijflessen in de thuistalen. Op deze manier kunnen docenten meertaligheid stimuleren, zonder zelf alle talen te moeten leren of extra leerkrachten erbij te halen.”

Dat dit experiment geslaagd is komt volgens Duarte ook doordat onderzoekers en leerkrachten van het begin af aan samen optrokken. Op basis van theoretische kennis vanuit de onderzoeksgroep maakte het team van leerkrachten hun eigen lesmateriaal en testte dat vervolgens in de klas. Door deze bottom-up-benadering konden de docenten ook stapje voor stapje toewerken naar een meertalige benadering. “Het moet een ethos van de leerkracht worden”, aldus Duarte.