Hoe krijgen burgers een stem bij nieuwe technologie?

De vraag is hoe wetenschapsjournalistiek het beste kan berichten over dergelijke grote veranderingen. Natuurlijk door op de eerste plaats op een betrouwbare manier verslag te doen van relevant onderzoek, correct de feiten weer te geven, en interviews. Maar NEMO Kennislink denkt dat dat niet voldoende is. Daarvoor zijn de veranderingen te fundamenteel. Traditioneel is de rol van de journalistiek om burgers te informeren, en zo de publieke zaak te versterken. Maar burgers zijn veel mondiger geworden, en de ontwikkelingen gaan te snel om achteraf verslag te doen.

Bovendien is de uitkomst van die ontwikkelingen vaak onvoorspelbaar. Niemand weet bijvoorbeeld precies wat de gevolgen zijn van datatechnologie. Als journalistiek daadwerkelijk de publieke zaak dient, vraagt dat om meer langdurige betrokkenheid. En dat is ook wat we op kleine schaal gaan proberen met een project rond datatechnologie en de slimme stad.
Deze zomer start een ‘slimme stad’-project bij de Johan Cruijff ArenA tijdens het Europees kampioenschap voetbal. Technologieën zoals gelaatsvergelijking en Crowd Control-systemen, worden uitgeprobeerd om veiligheid te bevorderen. Maar de betrokken partijen vinden dat het zo veel als mogelijk in samenspraak met burgers moet. Is dit wat we willen? Wat zijn de gevolgen? De Vrije Universiteit Amsterdam en NEMO Kennislink ontwikkelen methoden om de burger een stem te geven – en organiseren diverse workshops en een spel om de dialoog vorm te geven. De methode heet Catalyst.

Solutions journalism is ontstaan als reactie op de groeiende kritiek dat journalistiek vooral gericht is op scoren. Negatieve kritiek vanaf de zijlijn, vooral gericht op de onderbuik. In een gepolariseerde en verhitte samenleving valt daar goed mee te scoren. Juist bij gevoelige onderwerpen als digital tracking zien we dat in de media dan ook regelmatig. Maar wat zijn nu écht de dilemma’s in de praktijk? Hoe ga je om met de mogelijkheden, maar ook de risico’s van digitale technologie? Hoe bemiddel je de verschillende belangen, en geef je burgers een stem? Wanneer slaagt een dialoog?

Solutions journalism is niet per se positief en blijft zeker onafhankelijk, maar probeert de dilemma’s in kaart te brengen om van daaruit met belanghebbenden te zoeken naar een oplossing. Of anders aan te geven waarom die niet wordt gevonden. Het gaat daarbij niet om goede intenties, die ongetwijfeld iedereen heeft, maar om een how to: wat werkt, en wat werkt niet?

Voor NEMO Kennislink is het een experiment, waar we zeker nog zoekende in zijn. We denken dat de methode aansluit bij een samenleving die steeds meer verknoopt is – een ‘netwerksamenleving’ – waarbij effecten vaak onverwacht zijn. Dat geldt zeker voor wetenschappelijke en technologische innovatie. Hoewel we experimenteren met methoden, blijven de waarden uiteraard dezelfde: het belang van de burger dienen, en natuurlijk betrouwbaar en onafhankelijk.

Dat kunnen we uiteraard niet alleen, en dat moeten we ook juist niet willen. We vragen bij dit project dan ook aan u om mee te doen. Sluit bijvoorbeeld aan, bij een van de workshops. Informatie vindt u hieronder. Volg uiteraard online de blogs van redacteur Lianne Tijhaar. En e-mail mij gerust met vragen of opmerkingen: heuts@e-nemo.nl.