Hoe kraak je een taal?

Kritieke leeftijd?

Wyner begint zijn verhaal met een vraag: hoe komt het toch dat kinderen zo veel sneller een taal leren dan volwassenen? Hoewel die vraag voor sommigen een mysterie is, is het antwoord volgens Wyner simpel: kinderen hebben nu eenmaal meer tijd om zich de taal eigen te maken. Op die manier krijgen ze meer taalaanbod. Maar als een volwassene een even grote hoeveelheid taalaanbod kreeg, zou hij het kind verslaan, stelt Wyner. Volwassenen hebben namelijk één voordeel: zij kunnen sneller patronen ontdekken, en daardoor sneller leren.

Maar hoe zit het dan met de kritieke leeftijd? denk ik bij mezelf. In de taalkunde wordt vaak aangenomen dat kinderen na een bepaalde leeftijd niet meer in staat zijn om een taal op moedertaalniveau te leren. Als bewijs daarvoor worden wolfskinderen aangehaald: kinderen die door verwaarlozing achtergelaten zijn in de natuur en zonder taal opgroeien. Kinderen die in hun pubertijd zodanig werden aangetroffen hadden moeite nog een taal te leren.

De auteur van De Taalhacker wimpelt dit hele verhaal af als een mythe. Volgens hem zijn volwassenen tot even veel in staat als kleine kinderen die spelenderwijs een taal leren. Dat is niet alleen hoopvol om te horen, maar Wyner weet ook redelijk te overtuigen…

We moeten als volwassenen gewoon het kunstje afkijken van taallerende kinderen! Die hebben namelijk niet alleen een voorsprong als het gaat om taalinput, maar zij zijn ook nog eens heel goed in het onderscheiden van klanken. Tot slot zijn ze niet bang om fouten te maken.

Train je oren!

Het leren onderscheiden van klanken is een belangrijk ingrediënt van Wyners methode om een nieuwe taal te leren. In De taalhacker legt hij haarfijn uit hoe ons spraakkanaal in elkaar zit en hoe we bepaalde klanken kunnen maken, door te letten op de positie van onze tong, het gebruik van onze stembanden en de manier waarop we lucht laten ontsnappen.

Baby’s kunnen nog alle klanken die zij horen onderscheiden, maar al snel past hun klankgehoor zich aan aan hun moedertaal. Op dat moment wordt het voor een Japans kind moeilijk om een r van een l te onderscheiden, en voor een Nederlander om het verschil te horen tussen een s-klank en een Engelse th-klank. Toch zijn wij ook op latere leeftijd in staat om ons gehoor te trainen, stelt Wyner. Een goeie manier is om te oefenen met minimale paren, zoals ‘rock’ en ‘lock’, ‘sink’ en ‘think’, woorden die in één klank van elkaar verschillen.

Taboe op je moedertaal!

Wyners zangcarrière bracht hem nog het nodige gereedschap om talen te kraken. Voor zijn Duitse operastukken leerde hij in zeven weken Duits tijdens een cursus in Vermont. Dat ging volgens het zogenaamde taboeprincipe: cursisten mogen daarbij alleen de doeltaal gebruiken. Amerikaans (zijn moedertaal) was dus verboden. Ook dat geeft hij ons mee: leer een taal in die taal zelf. Daardoor hoef je bij het spreken minder lang na te denken, en kom je sneller over als native.

Maar de belangrijkste ingrediënten voor zijn leermethode ontwikkelde Wyner nadat hij vals gespeeld had op een Franse toelatingstest. Omdat hij nog nooit een woord Frans had gesproken gooide hij een tekst door Google Translate en leverde dit in. Op basis daarvan werd hij toegelaten tot de cursus voor halfgevorderden. Toch had hij al snel spijt van zijn actie, toen hij een brief kreeg waarin hij werd uitgenodigd voor een een-op-eengesprek.

De moed zonk de jonge operazanger in de schoenen. Hij sprak immers geen woord Frans! Radeloos begon hij te zoeken op internet en kwam uit bij de Spaced Repetition Cards. Daarmee kun je een digitaal kaartenarchief opbouwen van zelf ingevoerde woorden. Het computerprogramma zorgt ervoor dat je taalelementen blijft herhalen tot je ze van buiten kent. Door deze kaarten te maken ben je creatief bezig en leer je snel, aldus Wyner.

Maak connecties in je brein

Wyner deed een belangrijke ontdekking over de manier waarop herinneringen zijn opgeslagen: namelijk als een netwerk tussen meerdere plaatsen in je brein. Hoe meer netwerkverbindingen, hoe beter we in staat zijn iets te onthouden. Dat betekent dat rijtjes abstracte woorden stampen, zoals vaak op school gebeurt, niet zoveel zin heeft. Het blijft simpelweg niet hangen.

Het is belangrijk dat je een woord op meerdere manieren opslaat: met meerdere zintuigen bijvoorbeeld. Vandaar dat Wyner elk woord of zin die hij op een flashcard typt (tekstueel), koppelt aan een plaatje van Google Afbeeldingen (visueel) en de uitspraak (auditief). De uitspraak kan je vaak makkelijk van internet plukken als mp3-bestandje.

Persoonlijke herinneringen

Maar zegt Wyner, het is bovenal belangrijk om een woord of zin te koppelen aan een persoonlijke herinnering. Want alles waar een persoonlijke herinnering aan kleeft, is makkelijker te onthouden. Bij het woord kat denkt hij bijvoorbeeld aan zijn eigen kat.

Soms zijn er natuurlijk woorden waar je niks mee hebt. Dan is het zoeken naar een afbeelding op Google Afbeeldingen al genoeg om een nieuwe persoonlijke herinnering op te bouwen. Als je een afbeelding zoekt in de taal die je wilt leren, steek je meteen iets op van de cultuur. You need to give a language life, is het motto van Gabriel Wyner. Op deze manier wist hij zelf in drie weken Frans te leren. Na het toelatingsgesprek mocht hij door naar het niveau ‘gevorderd’.

Als ik in de pauze nog even met hem napraat, geeft hij toe dat hij als zanger een voorsprong heeft. Hij heeft geleerd om heel goed naar uitspraak te luisteren en dat perfect te imiteren. Maar ook anderen kunnen dit leren, gelooft de auteur. Kan het talenonderwijs anders? vraag ik hem. Wyner gelooft van wel. Eigenlijk is leren een heel individuele bezigheid, meent Wyner. Het is vooral belangrijk om je eigen connecties te leggen in het taallerende brein. Hij pleit voor meer creativiteit in het taalonderwijs. Zelf ziet hij een taal leren als een spel, en dat moet het voor leerlingen ook zijn. Spelenderwijs een taal leren dus. Dat is de sleutel.

Luister zelf naar de lezing van Gabriel Wyner: