Hoe IJsland door gekte beter ging voetballen

Jarenlang was het spel van het IJslandse elftal niet om aan te zien. Net zoals Andorra, Luxemburg en Malta was het een lachertje in Europa – allemaal landen met weinig inwoners en amper goede voetballers. Maar dat is al een tijdje niet meer zo. IJsland versloeg bijvoorbeeld het Nederlands elftal verrassend in oktober 2015 met 2-0. Oranje was het jaar daarvoor nog derde geworden op het WK. De eilanders stormden door en stapelden stunt op stunt. Het land kwalificeerde zich voor het EK 2016 en ook nog eens het WK 2018. Dat was geen geluk. Het voormalige lelijke eendje viel op met sterk spel. Op het EK haalden ze zelfs de kwartfinale.

Lava en gravel

Hoe komt dit toch? Naar dat antwoord gaat Matt McGinn op zoek in het boek Against the elements. The eruption of Icelandic football. Hij werkt als promovendus aan de universiteit van Nottingham. En dat is te merken. Om de transformatie van de eilanders te verklaren duikt McGinn niet alleen in de voetbalcultuur, maar haalt hij ook veel wetenschappelijke onderzoeken aan en beschrijft technologische hulp. Hierdoor is het een razend interessant boek geworden.

Maar voordat we de wetenschap erbij halen, moeten we eerst in de faciliteiten duiken die IJsland heeft voor zijn voetballers. Om na te gaan hoe het kan dat IJsland zoveel beter is gaan voetballen, moet je vooral kijken naar de veranderingen van de jaren voorafgaand aan het succes. Toen werd immers de basis gelegd. Vroeger werd gespeeld op gestold lava en gravel. De ijzige wind scheerde langs de wangen van de spelers. Prima voor de hardheid van de voetballers, maar leer ze maar eens technisch en tactisch vernuft als je tenen bevriezen en je oren er welhaast afwaaien.

Doorzetters

Daarom werden voetbalhallen gebouwd. Dat zijn een soort grote loodsen, die wel wat op een hangar voor vliegtuigen lijken. Daar kan je altijd trainen, hoe hard het ook sneeuwt en waait. Daarnaast werden buiten een soort trapveldjes aangelegd, die half zo groot zijn als de gewone voetbalvelden. Ze worden verwarmd via geothermie, een techniek waarbij warmte uit de ondergrond slim wordt gebruikt om het gras groen te houden. In totaal gaat het om 333 velden. Er is hierdoor één veldje per 67 geregistreerde voetballers op het eiland.

Gekte

McGinn haalt ook nog de socioloog Vidar Halldorsson van de Universiteit van IJsland aan. Hij noemt de mentaliteit zelfs ‘IJslandse gekte’. Het staat voor een collectieve identiteit van sportteams op het eiland. Het gaat uit van het idee dat spelers alles kunnen bereiken als ze zich maar volledig inzetten. Dit geloof, dat volgens mij een beter woord is, kan je zien als een symptoom van de gekte op het eiland, betoogt hij.

Het zijn allemaal overtuigende argumenten die McGinn in zijn boek goed onderbouwt. Maar dan doet hij iets wat op het eerste vreemd lijkt. Hij gaat al de hier genoemde argumenten weerleggen. Hartstikke mooi hoor, die trapveldjes en voetbalhallen waardoor je vaker tegen een bal kunt trappen, maar ondermijnen ze niet juist die veelgeprezen mentaliteit? Want je hoeft helemaal niet meer door te zetten en te voetballen met bevroren tenen om te kunnen voetballen. Hoe zorgen hangars en verwarmde velden voor een sterke mentaliteit? En leuk die onderzoeken naar dugledur, maar waar is het sluitende bewijs dat dit echt een verschil is tussen Braziliaanse en IJslandse voetballers?