Hoe de magische vrouwen uit de oudheid jou kunnen inspireren

Wat is magie? Dat is een vraag die mij nog steeds bezig houdt. Bij magie denken we vaak aan heksen, toverspreuken en drankjes. Misschien denk je ook aan iets wat verboden is, geheim en duister. Dit beeld past aardig bij de ideeën die de vaak elitaire mannelijke schrijvers uit de oudheid van magie hadden. Magie werd vaak gezien als een geheimzinnige manier om via bovennatuurlijke krachten een ander kwaad te doen. Iets waar je ook bang voor moest zijn, want straks werd je nog vervloekt.

Grieks-Romeinse magie

In de praktijk bestond er een grote variatie aan religieuze praktijken om met de angsten en onzekerheden van het dagelijks leven om te gaan. Mensen vroegen dan de godenwereld om hulp, bijvoorbeeld met een offer (een cadeau voor de goden). Bij magische praktijken werden de godenwereld en bovennatuurlijke krachten niet gevraagd, maar gedwongen om te helpen: ‘doe dit voor mij, nu, nu, snel, snel!’. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruik van bepaalde materialen en spreuken om te genezen, een huis te beschermen, maar ook om je concurrent te vervloeken. Dit betekent niet per se dat deze rituelen ook echt iemand genazen, maar het placebo-effect kan erg sterk zijn en iemand die gelooft dat het werkt voelt zich wellicht toch beter.

Voor wie en door wie?

Vaak bestaat het beeld dat magie vooral vóór en dóór vrouwen werd uitgevoerd. Denk aan de verhalen van de mythische ‘heks’ Circe in de Griekse Odyssee. Maar eigenlijk werden dit soort ‘magische’ rituelen voor iedereen gedaan en door iedereen gebruikt. Ondanks dat beroemde antieke artsen als Galenus en de geleerde Plinius de Oudere misschien kritiek hadden op ‘magie’, beschrijven ze zelf ook véél voorbeelden van ‘magie’, zoals amuletten.

Ze beschrijven ze niet alleen, maar leggen ook uit waarom ze werken en waarom mensen ze moeten gebruiken. We komen veel medische en magische teksten voor vrouwen tegen, maar zwangerschap en bevallen waren nu eenmaal heel erg gevaarlijk en er zijn dus ook veel recepten te verwachten voor wat extra bescherming in deze periodes. Dit soort magische praktijken lijken een vrij algemeen onderdeel van het dagelijks leven te zijn geweest.

Moderne antieke magie

Terwijl ik me dagelijks bezig houd met het onderzoeken van amuletten, kom ik ook steeds vaker magische antieke zaken in de moderne media tegen. Zo bezocht ik deze zomer de tentoonstelling ‘Feminine power: the devine to the demonic’ in the British Museum in Londen. Magie was één van de thema’s van deze cultuurbrede tentoonstelling en zowel de oudheid als moderne perspectieven hierop kwamen uitgebreid aan bod. Maar niet alleen in musea speelt magie een rol. Zo schreef Madeline Miller de succesvolle roman Circe over de ‘heks’ Circe, een hervertelling van een oude Griekse mythe vanuit het perspectief van een vrouw.

In september kwam ook het boek van Nathalie Haynes uit over het mythische ‘monster’ Medusa met slangen als haren en een verstenende blik – haar gezicht werd in de oudheid vaak gebruikt om te beschermen en is vandaag de dag te vinden in het logo van modehuis Versace. Ook blijkt de godin Hecate een grote rol te spelen in de serie ‘The chilling adventures of Sabrina’ – (ik heb de serie zelf nog niet gezien, jij wel?). Blijkbaar bevalt iets in antieke magie ons, of spreekt het tot de verbeelding?