Hoe bijzonder is het aantal branden in het Amazonegebied?

In het Amazonegebied woeden bosbranden. Maar zijn het er uitzonderlijk veel, zoals het Braziliaanse ruimtevaartinstituut INPE (Instituto Nacional de Pesquisas Espaciais) in eerste instantie stelde? Of is het toch gewoon een gemiddeld jaar?

28 augustus 2019

De NASA wilde de bevindingen van het INPE eerst niet bevestigen, maar deed het uiteindelijk toch. Na een week van verwarring zijn de experts het inmiddels eens over de vraag hoe bijzonder de situatie is, vertelt Guido van der Werf, klimaatwetenschapper en bosbrandenexpert van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Wat was er nou allemaal aan de hand?

“Dat er momenteel veel branden woeden, daar was geen discussie over. Maar wanneer is iets exceptioneel? Dat ligt er aan wat je als vergelijkingsmateriaal gebruikt.”

“De INPE gebruikt voor de vergelijking alleen gegevens van de nieuwste satelliet (de VIIRS- ofwel Visible Infrared Imager Radiometer Suite). Die meet sinds eind 2011. En ja, als je die meetreeks bekijkt, dan staat er momenteel in het Braziliaanse deel van het Amazonegebied veel meer natuurgebied in brand dan anders. Als je er metingen bij pakt van een andere satelliet, de MODIS (Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer), dan kan je 25 jaar terug kijken. Over dat tijdsinterval blijkt 2019 een vrij normaal jaar te zijn, met wellicht iets meer branden dan gemiddeld. Tot nu toe in elk geval– want we zijn pas halverwege het bosbrandenseizoen, en niemand weet wat ons nog te wachten staat.”

Het eerste satellietbeeld van de aarde dat gemaakt werd met gegevens van de VIIRS (Visible Infrared Imager Radiometer Suite) van de NASA
NASA

Dus het valt wel mee? Gelukkig maar!

“Nou nee. Als iets vaak voorkomt betekent dat niet automatisch dat het wel oké is, natuurlijk. In die 25 jaar zat een periode waarin op grote schaal ontbossing plaatsvond in de zuidelijker staten van de Braziliaanse Amazone – zowel in de savannen als in het regenwoud. Die ontbossing piekte ongeveer tussen 2000 en 2005, en leek de laatste jaren beteugeld te zijn. We moeten afwachten tot het eind van het seizoen zoals ik al zei, maar het zou kunnen dat we weer terug gaan naar de hoeveelheid branden van toen. Dan zijn we weer terug bij af, zou je kunnen stellen.”

“Het lijkt er op dat de hoeveelheid branden met nieuwe regelgeving van de Braziliaanse president Bolsonaro te maken heeft. Zo zijn er veel branden langs de weg – waar het toch meer in het oog loopt als je dingen aan het doen bent die niet mogen dan dieper in het woud.”

En nu? Krijgen we zuurstoftekort, of een enorme puls in de hoeveelheid broeikasgassen?

“Dat valt dan weer wél een beetje mee. Het ergste is dat het bos verdwijnt, met zijn dieren en zijn soortenrijkdom. En ja, de branden hebben invloed op het broeikaseffect en de vorming van wolken. We moeten dan ook zeker proberen ze te voorkomen of zo snel mogelijk te blussen. Maar als je de CO₂-uitstoot van deze natuurbranden vergelijkt met de uitstoot door het gebruik van fossiele brandstoffen, lijkt er opeens niet zo veel aan de hand te zijn. Normaal gesproken nemen de branden ongeveer een procent van de totale wereldwijde uitstoot voor hun rekening – en als de vegetatie weer aangroeit wordt een deel daarvan gewoon weer opgenomen. Op de hoeveelheid zuurstof op aarde heeft het nog veel minder invloed, vooral omdat we daar zo veel van hebben “

Waar kwam al die verwarring nou vandaan?

“Het lijkt er vooral op dat we allemaal naar andere dingen keken. INPE naar gegevens van de nieuwste satelliet, met een relatief korte periode en alleen de Braziliaanse staten en NASA en ik naar de hele Amazone en een langere periode. Daarnaast verscheen er in een artikel van de BBC een figuur waarin het aantal branden van de afgelopen jaren werd vergeleken – maar dan voor al die jaren slechts tot 21 augustus. Daar valt wel wat voor te zeggen, maar het leidde wel tot enige verwarring.”

“Op de sociale media vinden verhalen bovendien snel hun weg naar het brede publiek, dus was er weinig tijd om er even rustig over te discussiëren. Wat deze week weer duidelijk werd, is hoe krachtig die sociale media zijn. Het lijkt er zelfs op dat de publieke verontwaardiging Bolsonaro er toe bewogen heeft toch extra brandweerinzet naar de gebieden te sturen.”

En hoe is het wetenschappelijke meningsverschil opgelost?

“We zijn gewoon maar eens bij elkaar gaan zitten. Toen bleek al snel dat we het eigenlijk gewoon met elkaar eens waren.”