Naar de content

Het wrak van MH17 onderzoeken, hoe pak je dat aan?

Deri maulana

Het is zeer aannemelijk dat de Boeing 777-200ER van Malaysia Airlines die op 17 juli neerstortte op Oekraïens grondgebied is neergehaald. Maar wie heeft de bevoegdheid om het wrak te onderzoeken en in hoeverre is aan de hand van de brokstukken te bepalen of het vliegtuig daadwerkelijk is neergehaald? Kennislink vroeg het aan Ben Ale (hoogleraar Veiligheid en Rampenbestrijding) en Pieter van Gelder (hoogleraar Safety Science), beiden werkzaam aan de TU Delft.

25 juli 2014

Oekraïne, Rusland en de pro-Russische separatisten, ze wijzen allemaal naar elkaar wanneer de vraag wordt gesteld wie de verantwoordelijkheid heeft voor het neerstorten van de vlucht van Malaysia Airlines. Voor de Amerikaanse overheid bestaat er geen twijfel meer: vlucht MH17 is neergehaald door de separatisten. De inlichtingendienst van de Verenigde Staten meldt dat op satellietbeelden te zien zou zijn dat een raket, gelanceerd vanuit een gebied dat beheerst wordt door pro-Russische separatisten, op het vliegtuig is afgevuurd.

Daarnaast wijzen de Verenigde Staten op een door Igor Girkin (een militair leider van de separatisten) geplaatst bericht op het Russische sociale medium VK, waarin hij trots meldde dat een Oekraïens troepentransport was neergehaald. Toen bekend werd dat het om een passagiersvliegtuig ging werd dit bericht direct verwijderd.

Medewerkers van het Ministerie van Defensie onderzoeken wrakstukken van MH17.

 Wikimedia Commons, Ministerie van Defensie via CC0 1.0

Bewijsmateriaal

De kans is groot dat de pro-Russische separatisten, als ze daadwerkelijk schuldig zijn aan het neerstorten van het vliegtuig, zullen proberen om het aanwezige bewijsmateriaal te vernietigen. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) stelt dat er sinds de vorige keer dat ze aanwezig waren bij het gecrashte toestel gerommeld is met de wrakstukken. Volgens ooggetuigen hebben mannen in uniform in grote delen van het vliegtuig gezaagd. Zo is er flink gezaagd in het staartstuk, en is ook de romp bijna doormidden gezaagd. Er zijn tevens geruchten dat de separatisten van plan zijn geweest om brokstukken van andere vliegtuigcrashes tussen de wrakstukken van MH17 te plaatsen om het onderzoek te belemmeren.

Maar deze pogingen van de pro-Russische separatisten om eventueel bewijsmateriaal te verduisteren zullen vrij zinloos blijken, meent Ben Ale, hoogleraar Veiligheid en Rampenbestrijding aan de TU Delft. “We hebben te maken met een groep amateurs die slechts vier dagen de tijd heeft gehad om bewijsmateriaal te laten verdwijnen. Daarnaast beslaat het gebied waarin de brokstukken zijn neergekomen grofweg 35 vierkante kilometer. Het is dus vrijwel onmogelijk dat ze al het bewijsmateriaal hebben laten verdwijnen.” Pieter van Gelder, tevens hoogleraar aan de TU Delft, voegt hier aan toe: “De manier waarop de separatisten het meest effectief hadden kunnen rommelen met het bewijsmateriaal was door middel van het manipuleren van de zwarte doos. Het feit dat bij de overdracht van de zwarte doos de verzegeling nog in tact was, bewijst dat de zwarte doos niet gemanipuleerd is.”

Het Boek-raketsysteem

Op het moment dat vlucht MH17 werd neergehaald, vloog het op zo’n 10 kilometer hoogte. Om een vliegtuig dat op een dergelijke hoogte vliegt neer te halen is zwaar geschut nodig. Volgens verschillende media is de Boeing 777 neergehaald door middel van een SA-11/SA-17 Boek-raket. Dit raketsysteem voor luchtdoelen is ontwikkeld in de voormalige Sovjet-Unie en wordt tegenwoordig geproduceerd in Rusland. Ook dit gegeven wakkert de vermoedens aan dat de Russische-separatisten, die hun wapens aangeleverd zouden krijgen door Rusland, verantwoordelijk zijn voor de ramp. Rusland spreekt dit tegen en stelt dat ook het Oekraïense leger, dat volgens hen schuldig is aan het neerstorten van het vliegtuig, beschikt over Boek-raketsystemen.

Dat dit Boek-raketsysteem overigens niet terug te zien is op satellietbeelden ligt volgens van Gelder aan het feit dat de pantserwagens die het systeem vervoerden waarschijnlijk ‘s nachts reden. “Hier hebben de daders heel bewust voor gekozen, nachtelijke satellietbeelden zijn voor het onderzoek naar wie schuldig is aan deze ramp namelijk niet tot nauwelijks bruikbaar. Het is overigens wel mogelijk dat op satellietbeelden toch te zien is wie de raket heeft afgevuurd, maar dat dit pas naar buiten wordt gebracht wanneer het bewijs sluitend is gemaakt,” aldus van Gelder.

Een in Rusland geproduceerd Boek-raketsysteem.

Wrakstukken

Het wrak van de MH17 wordt, zoals gebruikelijk is na een vliegramp, onderzocht door een internationaal team. De Nederlandse vertegenwoordiging in dit team bestaat uit leden van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Volgens de internationale afspraken die gemaakt zijn binnen de ICAO (de burgerluchtvaartorganisatie) krijgt het land waar de ramp zich af heeft gespeeld de leiding. Oekraïne heeft echter besloten de leiding over te dragen aan Nederland, omdat de meeste (194 van de in totaal 298) slachtoffers de Nederlandse nationaliteit hebben.

De werkzaamheden van dit team worden bemoeilijkt door de onstabiele situatie die heerst in het oorlogsgebied. Hierdoor konden de Nederlandse onderzoekers aanvankelijk niet bij het vliegtuig komen omdat hun veiligheid niet gegarandeerd kon worden. Inmiddels zijn er vier Nederlandse onderzoekers ter plaatse. Zij maken deel uit van het internationale onderzoeksteam dat bestaat uit 25 onderzoekers.

Een pro-Russische separatist bij een van de wrakstukken van MH17.

 Deri maulana

Ale stelt dat het onderzoek zich in de praktijk niet alleen maar op het rampgebied zelf zal afspelen. “Het onderzoek naar de oorzaak van de ramp bestaat uit veel verschillende werkzaamheden. Er worden brokstukken verzameld, vindplekken van de brokstukken gefotografeerd, afgeluisterde gesprekken geanalyseerd, ooggetuigen verhoord, onderzoek gedaan op basis van satellietbeelden en in sommige gevallen worden zelfs delen van het vliegtuig gereconstrueerd. Aan de hand daarvan kan bekeken worden of, en wat voor soort wapens er zijn gebruikt.”

Ieder wapen laat namelijk zijn sporen achter, dit is bijvoorbeeld te zien aan de manier waarop het vliegtuig gebarsten of gescheurd is,” aldus Ale. Zo claimden deskundigen al op een foto van het neergestorte vliegtuig in de Financial Times te zien dat er een groot gat in de romp zit, omringd door kleine gaten en schroeiplekken. Deze schade is vergelijkbaar met de schade die wordt aangericht bij een raketaanval.

Engelse defensiespecialisten, gesteund door een voormalige piloot van de Royal Air Force (RAF), delen deze visie in de Financial Times. Volgens hen is op de foto te zien dat het grote gat in het midden van het vliegtuig van binnen naar buiten is geslagen, dit komt door de druk die wegviel uit de cabine bij inslag van de raket. De kleinere gaten zouden te wijten zijn aan granaatscherven. Dit is hoe schade die berokkend is door luchtdoelraketten er over het algemeen uitziet. Luchtdoelraketten zijn namelijk niet ontworpen om hun doel te raken, maar om dicht bij het doelwit te ontploffen. Deze explosie is bedoeld om zo veel mogelijk schade aan te richten, en zou de schroeiplekken op de romp van het vliegtuig verklaren.

Onderzoek zal moeten uitwijzen of het vliegtuig daadwerkelijk is neergehaald, en zo ja, wie hier verantwoordelijk voor is geweest. De feiten wijzen voorlopig in de richting van de pro-Russische separatisten…

ReactiesReageer