Het Joodse volk

Binnen de problematiek rond racisme en discriminatie neemt het Joodse volk een bijzondere plek in de geschiedenis in. De oorsprong van het Joodse volk, genoemd naar de latere stam van Juda, is vaag. Er zijn aanwijzingen dat de Joden al ruim drieduizend jaar geleden leefden in Palestina, waar zich in de tweede helft van het laatste millennium voor Christus hun monotheïstische godsdienst ontwikkelde. Hun diaspora (de verspreiding over de rest van de wereld) begon met de uittocht naar Babylon, na de niet te verifiëren verwoesting van hun Eerste Tempel in 586 voor Christus.

Ook als handelsvolk verspreidden de Joden zich over de hele Hellinistische wereld. In het jaar 70 trokken de Joodse inwoners van Jeruzalem, na het verwoesten van de Tweede Tempel door de Romeinen, in alle richtingen weg, al bleef een deel in Palestina achter.

Zuivere afstamming

Joden ijverden indertijd om hun eigen volk ‘smettenvrij’ te houden, verhaalt Bijbelboek Ezra. Toen na de verovering van Babylonië in 538 voor Christus 50.000 Joodse bannelingen terugkeerden naar hun land van herkomst, kozen ze ervoor hun uitheemse vrouwen en hun halfbloed kinderen weg te sturen om de stam te zuiveren. Dit gegeven is ook historisch geverifieerd. Dat allen zouden afstammen van de diaspora, wordt ondersteund door DNA-onderzoek aan een genetische merker die via de vaderlijke lijn, dus via het Y-chromosoom, wordt doorgegeven: het Cohen Modal Haplotype. Dat ligt in een zogeheten niet-coderende regio van het Y-chromosoom.

Het zou nu al ruim 3.300 jaar worden doorgegeven aan de Joodse priesterkaste, dus aan alle mannelijke Cohens. Allen zijn afstammelingen van de eerste hoge priester of ‘Koheen’, Aäron, de oudere broer van Mozes. Dit was nog vóór het uiteengaan van de latere Sefarden en Asjkenazen. Het haplotype blijkt nu voor te komen bij meer dan 80% van de huidige ‘Kohaniem’, zoals de afstammelingen van Aäron worden genoemd.

Er kwam ook commentaar op deze vermeende zuivere afstamming. Er is immers een grote uiterlijke verscheidenheid, van blond en blauwogig tot heel donkere Ethiopische Joden. Die grote etnische diversiteit is, naast door huwelijken met niet-Joden, te verklaren door massale overgangen naar het Jodendom tijdens het Romeinse Rijk rond het begin van onze jaartelling, totdat de Romeinse keizer Constantijn de Grote dit verbood. Joden zouden ook afstammen van de in de achtste eeuw bekeerde elite van het toen machtige Turkse steppevolk de Khazaren.

De Neurenberger Wetten ontnamen de Joden hun burgerrechten, met een lange lijst van indicaties over wie Jood was. Daarbij werd niet de rabbinale moederafstamming aangehouden. Volgens de Joods-religieuze wetgeving is iemand alleen joods wanneer de moeder joods is. Waar de ‘vaderjoden’ voor de orthodoxen weliswaar geen Jood zijn, hebben ze door de ruime Neurenberger wetten even hard onder de Holocaust geleden.

De controverse over de afstamming duurt voort. De wens om terug te kunnen rekenen tot de diaspora botst met de wetenschappelijke objectiviteit. Terwijl de uiterlijke en culturele verschillen groot zijn, worden alle Joden gebonden door het geloof en de daaraan verbonden traditionele gebruiken. Zo zijn daar de gescheiden ruimtes voor mannen en vrouwen in de synagoge, het besnijden van pas geboren jongens (Ethiopische joden besnijden ook de meisjes) en de spijswetten uit de Thora over koosjer eten, met voorschriften over wat wel of niet gegeten mag worden. Ook zijn er strenge regels voor apart keukengerei voor melk en vlees.

De streng orthodoxe Joden kennen nog extra regels, zoals het kaalscheren van een pas getrouwde vrouw in haar bruidsnacht en het voortaan dragen van een pruik. Dat alles is geen biologie. Het pleit voor het definiëren van de Joodse identiteit als een cultureel en religieus gegeven, en dus niet als een raciaal, etnisch gegeven.