Google Translate in het onderwijs?

Je bent er niet trots op maar oké, je gooit wel eens een woord of tekst in Google Translate. Soms voor de grap, om wat steenkolenitaliaans of -spaans te leren. Maar vaak om te kijken hoe je iets zegt in het Engels. Hoe vaker we dit doen, zeggen Michael Groves en Klaus Mundt van de Universiteit van Nottingham, hoe beter deze techniek wordt. Ze ontdekten dat de vertalingen van Google Translate al bijna het niveau halen dat studenten moeten hebben om te slagen voor hun toelatingsexamen Engels op een Britse universiteit.

Studenten zullen deze ontwikkeling oppikken, voorspellen de onderzoekers. Ze gebruiken al online woordenboeken, en het lijkt onvermijdelijk dat als vertaalmachines goed genoeg zijn, ze deze clandestien gaan inzetten om grote stukken tekst van hun moedertaal naar het Engels te vertalen. Voor vakken als Academic Writing bijvoorbeeld, waarvan het doel is om volgens strikte en universele regels academisch te leren schrijven in het Engels. Daarom moeten we nu gaan nadenken: willen we vertaalmachines in het onderwijs verbieden of juist omarmen?

De onderzoekers publiceerden hun verzoek tot reflectie vorige week in English for Specific Purposes. Antal van den Bosch, taaltechnoloog aan de Radboud Universiteit Nijmegen, legt uit hoe Google Translate werkt en welke fouten de machine nu nog maakt. Vindt hij dat Google Translate het taalonderwijs zal verarmen? En aan welke vertaalmachine sleutelt hij zelf?

Pure kansberekening

Nu maakt Google Translate nog allerlei kleine foutjes. Vaak klopt de grammatica niet, ook kiest hij soms het verkeerde woord en leest de tekst niet lekker. “Dat is niet gek,” zegt Van den Bosch. “Veel technologie die iets met natuurlijke taal doet zit nog ruim onder het niveau van ervaren menselijke taalgebruikers. Dat zie je aan vertaalmachines, maar ook aan spraakherkenning en ook aan spellingscorrecties.” Dat komt omdat ons taalgebruik zo gevarieerd is. “Geen enkele zin is hetzelfde – tenzij je plagiaat pleegt – dus een vertaalmachine moet op basis van wat hij wél weet een statistische inschatting maken van hoe hij dénkt dat de zin er in een andere taal uitziet. Veel vertaaltechnieken werken dus puur op kansberekening.”

Google Translate vertaalt niet woord voor woord, zegt Van den Bosch, maar heeft een grote hoeveelheid aan teksten tot zijn beschikking die elkaars vertaling zijn. “Stel je wil een Maleise tekst naar een Engelse vertalen. Op grond van wat hij al heeft, gaat hij op zoek naar woordreeksen die elkaars vertaling zijn. Welke reeks heb ik al eerder gezien, en welke waarschijnlijke vertaling hangt daar aan?” Hoe meer teksten worden ingevoerd, hoe preciezer hij kan vertalen, zegt Van den Bosch. “Meestal zijn er zelfs meerdere vertalingen voor een woordreeks en kan hij er op basis van statistieken een kiezen.” Ook is Google Translate interactief: je kan de machine niet alleen beter maken door teksten in te voeren, maar ook door zijn vertaling zelf te corrigeren.

Al die naamvallen

De fouten die de taalmachine maakt zijn vaak contextgerelateerd. Van den Bosch geeft drie voorbeelden. “Hij vertaalt vaak verkeerd als de grammatica of de woordvorming van de twee talen verschillend is. Als hij van het Engels naar het Duits vertaalt, moet hij opeens rekening houden met vier mogelijke naamvallen. Als er in het Engels the staat, wordt dat in het Duits der, die, das, des, dem, of den. Om de goede keuze te maken moet hij de zinscontext meenemen. Welke functie heeft het woord in de zin? Is het het onderwerp of lijdend voorwerp?” Je hoopt dat hij dit op en duur statistisch oppakt, vervolgt Van den Bosch, maar dat is moeilijk. “Van het Duits naar het Engels vertalen is dus veel makkelijker.”