'Goede logistiek is een echte force multiplier'

Het lijkt erop dat de Russische opmars in Oekraïne grotendeels is vastgelopen. Het Oekraïense leger is op sommige plaatsen zelfs in de tegenaanval gegaan. De Russische hoop op een snelle overwinning is verkeken. In plaats daarvan zijn Russische soldaten in moeizame gevechten beland waarop ze niet waren voorbereid. NEMO Kennislink sprak met Paul van Fenema en Ton van Kampen, beide gespecialiseerd in militaire logistiek en verbonden aan de Nederlandse Defensie Academie.

Onlangs kondigde het Russische ministerie van Defensie aan dat ze zich in ‘een nieuwe fase van de oorlog op de bevrijding van de Donbas in het oosten gaan richten’. Tegelijk horen we veel over een logistieke nachtmerrie waarin de Russen zouden zijn beland. Tanks en pantservoertuigen die zonder brandstof zouden zijn achtergelaten en soldaten die op karige rantsoenen moeten overleven. Heeft een en ander met elkaar te maken?

Ton van Kampen (TvK): “Dat gebrekkige logistiek de veroorzaker is van deze nachtmerrie is een conclusie die je niet op voorhand mag trekken, want we weten niet precies wat de strategische doelen van Poetin zijn.”

Paul van Fenema (PvF): “Er is heel veel desinformatie waarbij steeds gezegd wordt dat allerlei doelen behaald worden. Het is heel moeilijk om achter de waarheid te komen.”

Maar die beelden van pantservoertuigen die in goede staat door de Russen zijn achtergelaten dan?

TvK: “Daar zien we inderdaad beelden van. Maar het is nog maar de vraag of dat te maken heeft met problemen in de aanvoer van bijvoorbeeld brandstof of dat het simpelweg defect is geraakt. Het zou ook goed kunnen dat de soldaten gedeserteerd zijn. Als militair materieel om wat voor reden dan ook moet worden achtergelaten zou je verwachten dat dit onklaar gemaakt wordt, omdat je wilt voorkomen dat het in handen van de tegenstander valt. Dus als je materieel in goede staat langs de weg ziet, moet je je afvragen wat er precies aan de hand is.”

Dus u suggereert dat er meer speelt?

TvK: “Wat de meeste analisten verwacht hadden, was dat er een snelle Russische opmars zou zijn. Het lijkt erop dat het de bedoeling was om in een paar dagen de belangrijkste plaatsen te veroveren, onder andere door de inzet van luchtlandingseenheden. Als je strategische plaatsen als vliegvelden eenmaal in handen hebt, kan je die verdedigen tegen tegenaanvallen. Dat is duidelijk niet gelukt.”

“De logistieke organisatie van de Russen lijkt ook ingericht op een snelle opmars. Eenheden kunnen het een paar dagen volhouden zonder logistieke ondersteuning. Maar daarna moet er wel herbevoorrading plaatsvinden, anders ontstaan er tekorten aan bijvoorbeeld brandstof, munitie en voedsel.”

PvF: “De voor de Russen belangrijkste manier om militair materieel over lange afstand te vervoeren is via het spoor. Daarom kan men binnen Rusland relatief eenvoudig en snel materieel verplaatsen. Maar over de grens wordt dat al snel veel lastiger. En je moet toch op een zeker moment van het spoor af en spullen overzetten op de weg.”

Zijn er vergelijkingen te maken met militaire veldtochten zoals de Napoleontische Veldtocht, Operatie Barbarossa, de invasie in Afghanistan?

TvK: “Zeker. Je kan heel veel veldtochten uit het verleden noemen waar ook onvoldoende aandacht voor logistiek was. Barbarossa en Waterloo bijvoorbeeld. Als de logistiek niet op orde is, gaat het vrijwel altijd fout. Dat betekent niet dat als je de logistiek wel goed regelt dat je dan altijd wint. En het belang van logistiek is de laatste jaren alleen maar toegenomen. Het is niet meer enkel een noodzakelijke ondersteuning, maar eerder een ‘force multiplier’. Dus als je de logistiek op orde hebt, kan je een boost geven aan je slagkracht, bijvoorbeeld omdat de voertuigen beter onderhouden zijn en reparaties sneller kunnen worden uitgevoerd. Ook versterkt goede logistiek het moreel. Militairen die regelmatig een goede maaltijd krijgen en goede medische zorg, hebben een hogere gevechtsbereidheid. Van dit toegenomen belang kan je als partij met een kleinere slagkracht ook slim gebruikmaken, zoals Oekraïne nu doet. Als je de logistieke lijnen stelselmatig aanvalt, ontneem je je tegenstander vanzelf de mogelijkheden om te blijven vechten, hoe groot en machtig die ook is.”

En dat hebben we eerder gezien?

PvF: “Ja precies in de veldslagen die je noemt. Dat het belang van logistiek toeneemt, betekent ook dat logistieke lijnen een doelwit worden. Legers die eigenlijk het onderspit zouden moeten delven proberen een soort slijtageslag toe te brengen aan de tegenstander.”

TvK: “Als je als reactie daarop je aanvoerlijnen toch wilt beschermen, gaat dat weer ten koste van de gevechtskracht aan het front. Dat zie je ook gebeuren in Oekraïne. Als je met ‘slechts’ 150 duizend man een operatie over vier aanvalsassen wilt uitvoeren in een land dat groter is dan Frankrijk, kom je uiteindelijk mankracht te kort.”

Had het ook anders gekund?

TvK: “Voorafgaand aan operatie Desert Storm, de Amerikaanse actie tegen Irak in 1990-91, zijn de Amerikanen ruim een half jaar bezig geweest om hun logistiek op orde te krijgen in Koeweit (operatie Desert Shield). Een enorme operatie, waarover een boek is geschreven met de toepasselijke titel ‘Moving Mountains’. In de eerste fase van de operatie Desert Storm hebben ze met een succesvolle luchtoperatie de volledige Iraakse luchtmacht uitgeschakeld. Als je eenmaal dominant bent in de lucht, ben je op de grond minder kwetsbaar. Dat is de Russen in Oekraïne tot op heden nog niet gelukt.”

Toch vreemd. Rusland heeft het derde leger ter wereld met een enorme luchtmacht. Zijn ze niet tot veel meer in staat dan ze laten zien?

“Er was een korte en snelle actie voorzien, en die is mislukt. En er is een militair gezegde: ‘don’t reinforce a defeat’, dus steek niet steeds meer troepen en materieel in een conflict dat je aan het verliezen bent. Want dan lopen je verliezen alleen maar verder op. En Poetin moet ook zijn eigen bevolking een succesverhaal blijven voorhouden. Als de verliezen alleen maar oplopen wordt dit ook steeds lastiger uit te leggen. Wat heeft het bovendien voor zin om een gebied dat je zou willen gaan controleren eerst helemaal kapot te maken? In het oosten van Oekraïne is al heel veel vernietigd. Het gaat nu al jaren kosten om alles weer op te bouwen.”

PvF: “Dit is niet simpelweg een oorlog waarin twee legers tegenover elkaar staan en de sterkste wint. Het is een oorlog in allerlei verschillende domeinen die allemaal het conflict proberen te beïnvloeden. Militair, waarbij ook logistiek een rol speelt, is één kant. Maar de oorlog wordt net zo goed economisch, financieel, diplomatiek en op cybergebied uitgevochten.”