God is dood

Mensen denken vaak dat het nieuwe van Nietzsche was dat hij het bestaan van God ontkende, maar dat was helemaal niet de boodschap van: God is dood. De uitspraak dat God dood is komt uit de beroemde passage ‘De Dolle Mens’ uit Nietzsches De Vrolijke Wetenschap. In die passage, die als een verhaal wordt gepresenteerd, rent de dolle mens (een personage dat dus wordt gekenmerkt door zijn dwaasheid) een druk plein op en begint te roepen dat God dood is. Niemand van de mensen die hem aanhoorden was verbaasd. Sterker nog: zij drijven alleen maar de spot met de dwaas. De dwaas is teleurgesteld dat niemand naar hem luistert, want het gaat er niet om dat God dood is, maar dat wij, mensen, hem vermoord hebben. De uitspraak dat God dood is, moet niet als een overwinningskreet beschouwd worden, maar als een uiting van verdriet. De dwaas is verdrietig, want God is dood. Wat moeten we nu?

Zinloosheid
De dood van God betekent dat de mens in een nieuwe situatie terecht komt. In een cultuur waarin God dood is verklaard, moet de mens alles zelf doen. Dit mes snijdt aan twee kanten. Als God leeft, dan heeft de wereld uit zichzelf betekenis. Alles is geschapen met een doel. Geen boom, geen kat, geen mens bestaat dan zonder reden. Als God dood is, is dit anders. Niets heeft meer betekenis. Het leven speelt zich dan af in een leeg en zinloos universum dat niets geeft om de mensen erin. De afwezigheid van God ontslaat de mens bovendien van elke verplichting. Je hoeft niets meer, zelfs niet te leven. Dit is het probleem van deze filosofie. Wat betekent het leven nog als God dood is?

De betekenis is dood?
Het interessante aan de uitspraak van Nietzsche is dat het eigenlijk niets met God te maken heeft. Nietzsche zegt wel dat God dood is, maar dit is een constatering over de mens, niet over God. In de 16de eeuw werd het niet meer vanzelfsprekend dat je in God geloofde. Hierdoor komt het probleem op dat God het leven geen zin meer geeft. De betekenis van het leven wordt zo een vraag. Een vraag die mensen zichzelf tegenwoordig nog steeds stellen, zelfs gelovige mensen. Het is deze vraag die mij als filosoof en als mens bezig houdt.

Volgende week zal ik opnieuw een filosofisch thema bespreken dat hier alles mee te maken heeft en dat nog dichter bij mijn hart ligt: de tijd. Hopelijk neem je weer de tijd om het te lezen.