Glasvezel als alternatief voor röntgen

In de afgelopen twintig jaar heeft er een verschuiving plaatsgevonden binnen de chirurgie. Steeds meer ingrepen worden tegenwoordig uitgevoerd zonder de patiënt open te snijden. Via een klein sneetje in de lies kan een chirurg medische hulpmiddelen, zoals voerdraden of katheters, in het lichaam brengen. Op die manier is het bijvoorbeeld mogelijk om een stent (een buisje dat het bloedvat open moet houden) te plaatsen of te dotteren, waarbij het bloedvat wordt opgerekt met een ballonnetje. Zulke minimaal invasieve ingrepen zijn een enorme vooruitgang. Patiënten herstellen veel sneller dan na een open operatie en er is minder kans op complicaties.

Alternatief

Toch hebben minimaal invasieve ingrepen ook een nadeel. Om de voerdraden of katheters in het lichaam van de patiënt te kunnen volgen, maken chirurgen gebruik van röntgenstraling. Dankzij röntgenstraling is het mogelijk om de positie van bloedvaten en medische hulpmiddelen te projecteren op een scherm, tweedimensionaal en in grijstinten. Maar röntgenstraling kan schadelijk zijn, vooral voor chirurgen die er dag in, dag uit aan blootgesteld worden.

“We doen wel heel stoer over het gebruik van röntgenstraling, maar dat komt omdat we tot nu toe geen alternatief hadden”, zegt Joost van Herwaarden, vaatchirurg aan het UMC Utrecht. Dat alternatief is er nu wel. Philips en het UMC Utrecht ontwikkelden in de afgelopen jaren nieuwe beeldvormende technologie, waarbij nauwelijks nog röntgenstraling nodig is (zie kader).

Haardunne glasvezelkabels

De technologie werkt met speciale voerdraden en katheters. “Ze zien er van buiten hetzelfde uit als gewone voerdraden en katheters en voelen ook hetzelfde aan”, vertelt Van Herwaarden. Van binnen zijn de voerdraden en katheters uitgerust met haardunne glasvezelkabels. Tijdens de ingreep kan een chirurg laserlicht door de glasvezelkabels sturen. Aan de hand van de reflectie van het licht, bepaalt speciale apparatuur de positie en vorm van de medische hulpmiddelen. Door deze informatie te koppelen aan anatomische opnamen van de patiënt (bijvoorbeeld een eerder gemaakte CT-scan, MRI-scan of röntgenfoto), krijg je een compleet beeld op het scherm. Driedimensionaal en in kleur.

Het UMC Utrecht heeft nu voor het eerst 21 patiënten met vaatverwijdingen en –vernauwingen geopereerd met behulp van de nieuwe technologie. Daarbij is vooral gekeken naar wat chirurgen ervan vonden. Ruim driekwart (76 procent) van de chirurgen gaf aan de nieuwe technologie beter te vinden dan de huidige technologie. Wat ‘beter’ in dit geval betekent, is niet onderzocht, maar Van Herwaarden heeft daar wel ideeën over. “Navigeren is met een 3D-beeld veel makkelijker. Als je een stent moet plaatsen in een klein zijtakje van de aorta, kun je daar met 2D-beeld eindeloos voor- en achterlangs gaan. Dan duurt het soms wel vier of vijf minuten voordat de stent op zijn plek zit. Terwijl het ook in dertig seconden klaar kan zijn.”

“Het gaat dan om patiënten met een lastige anatomie. Bijvoorbeeld patiënten waarbij de aorta gekronkeld ligt of waarbij veel kalk in de bloedvaten voorkomt.” Deze mensen, naar schatting tien procent van de patiënten in Nederland, krijgen op dit moment nog een open operatie. In de toekomst hoeft dan niet meer, denkt Van Herwaarden. Hij vergelijkt de nieuwe technologie met speciale ski’s die enkele jaren geleden op de markt kwamen. “Skiën is technisch best een lastige sport en dat leer je niet zomaar. De speciale ski’s maakten het skiën makkelijker. Daardoor konden beginners de sport sneller leren en konden gevorderden eerder van een moeilijke piste af. Als een chirurg eenmaal ervaring heeft opgedaan met de nieuwe technologie zal hij minder snel ‘nee’ hoeven zeggen tegen patiënten.”