Gemiste slaap kan je niet inhalen

Voor heel wat mensen zal het een bekend patroon zijn: doordeweeks te laat naar bed, ‘s ochtends vroeg opstaan om naar het werk te gaan. Vijf dagen lang heb je te weinig nachtrust. Gelukkig kan je in het weekend lekker bijslapen.

Precies dit patroon – slaapgebrek op werkdagen en uitslapen in het weekend – namen fysioloog Kenneth Wright van de University of Colorado Boulder en zijn collega’s onder de loep. In Current Biology brachten ze onlangs slecht nieuws: te kort slapen verstoort de stofwisseling en met bijslapen wend je dat niet af. Uitslapen om het opgebouwde slaaptekort te compenseren kon niet voorkomen dat proefpersonen dikker werden en ongevoeliger voor insuline.

Bloedsuiker

Minder dan zeven uur slaap is niet goed voor de gezondheid, wisten we al. Wie te weinig slaapt, of dat nou komt door te laat naar bed gaan of een slaapstoornis, loopt groter risico op overgewicht en diabetes (suikerziekte). Door een slaaptekort gaan we anders en meer eten. De theorie daarachter is dat wie langer wakker is, meer kilocalorieën binnenkrijgt. Er is immers meer tijd om te eten. Slaapgebrek zorgt eveneens voor te hoge bloedsuikergehaltes, doordat cellen slechter gaan reageren op insuline. Dit hormoon zorgt dat suiker verdwijnt uit het bloed. Ongevoeligheid voor insuline is vaak een voorstadium van diabetes.

Wright en consorten wilden weten of bijslapen in het weekend voorkomt dat de stofwisseling van slag raakt. Ze nodigden 36 gezonde vrijwilligers uit in het slaaplab, die willekeurig over drie groepen verdeeld werden. Iedereen bleef negen nachten. De eerste groep mocht elke nacht negen uur slapen. Groep twee kreeg slechts vijf uur slaap. Groep drie sliep vijf nachten vijf uur, daarna twee nachten zo lang ze wilden, gevolgd door weer twee vijf-urige nachten. Dat laatste patroon stond model voor een werkweek, een weekend en twee dagen van een tweede werkweek.

Meer snacken na het eten

De onderzoekers hielden het gewicht bij van de proefpersonen en hoeveel ze aten. Verder maten ze op verschillende dagen de gevoeligheid voor insuline en de hoeveelheid van het stofje melatonine, dat vrijkomt als het donker wordt.

De ‘bijslapers’ sliepen op weekenddagen inderdaad langer, gemiddeld negen uur per nacht. Het opvallende is dat deze groep in het weekend minder at dan tijdens de werkweek, en toch waren ze na het weekend aangekomen. Ongeveer anderhalve kilo, net als de groep die elke nacht kort sliep. Boosdoeners zijn de snacks, waarvan mensen er na het avondeten meer gingen eten. Mensen in de controlegroep waren overigens ook een kilo zwaarder, waarschijnlijk omdat er onbeperkt eten voorhanden was in het lab.

Na het weekend reageerden beide groepen met een slaaptekort minder goed op insuline, de uitslapers kwamen er zelfs het slechts vanaf. Bij allebei de groepen kwam ook melatonine later op de avond vrij, en vielen de proefpersonen later in slaap. De conclusie van de Amerikanen is duidelijk: slaap inhalen in het weekend is geen goede strategie om de metabole problemen te voorkomen die gepaard gaan met doordeweeks slaaptekort.