Gekidnapt: Onderzoek doen in conflictgebieden

Het risico van onderzoek doen in conflictgebieden

Gekidnapt worden is in toenemende mate één van de grootste risico’s waar onderzoekers in conflictgebieden mee te maken krijgen (hoewel verkeersongelukken nog altijd stipt op één staan). Kidnappings roepen in de huidige tijd vaak een beeld op van de in oranje overall geklede Britten en Amerikanen die door IS werden geëxecuteerd. De realiteit is wat pragmatischer.

Gekidnapte buitenlanders brengen veel geld in het laatje en er is dan ook een levendige handel ontstaan rond het kidnappen van expats (en vluchtelingen). Die handel breidt zich niet alleen uit tot de kidnappers zelf, want ook verzekeringsmaatschappijen, onderhandelaars, advocaten en particuliere veiligheidsbedrijven pikken een graantje mee.

Kidnaptrainingen

Mijn kidnapping vormt onderdeel van een bredere Basic Safety and Security Course aangeboden door één van dit soort veiligheidsbedrijven. In drie (hele lange) dagen tijd leren mijn medecursisten en ik hoe we van te voren risico’s kunnen leren inschatten en verkleinen, hoe je landmijnen en zelfgemaakte explosieven kunt herkennen, de do’s en don’ts van eerste hulp in het veld, en hoe om te gaan met agressie.

Ondersteund door simulaties met ervaren acteurs blijkt het onmogelijke te gebeuren: mijn stress-systeem wordt zo getriggerd dat ik kan ervaren wat er met mijn lichaam gebeurt wanneer ik te maken krijg met agressie of andere noodsituaties. Op deze wijze leren we herkennen hoe je kunt blijven functioneren onder zoveel adrenaline zodat je handelt uit verstand in plaats van uit paniek.

Omgaan met agressie

Misschien nog wel de belangrijkste les die ik uit deze training haal is dat mijn groep (wij Nederlanders?) zo slecht zijn in omgaan met agressie en onwelwillende autoriteitsfiguren. Voor bijna iedereen is onze basisreactie om ons groot te maken, je niet klein te laten krijgen door iemand die tegen je begint te schreeuwen, etc. Onze instructeur legt ons uit dat agressie een relatie is waarin je alleen controle hebt over je eigen aandeel in de situatie.

Het kan een bewuste keuze zijn om je onderdanig op te stellen (meewerken, jezelf klein maken en oogcontact vermijden) en daarmee de aandacht van jouw persoon af te leiden. Sinking into the carpet noemt hij dat. Vervolgens kun je dan proberen grenzen te stellen aan het gedrag van de ander, maar vanuit een positie van controle in plaats van ongecontroleerde tegen-agressiviteit.

Om me heen hoor ik andere cursisten uitgekafferd worden wanneer ze niet meewerken. Het is zo’n opluchting om te merken dat ik weet wat ik moet doen (of juist niet moet doen) en dat de kidnappers mij daardoor steeds over het hoofd zien. Ik geloof oprecht dat deze strategie me in de praktijk zou kunnen helpen om bij de 90 procent van de buitenlanders te horen die een kidnapping wel overleeft.

Terug naar de dagelijkse realiteit

De cursus was heel intens maar ik heb er dus wel veel zelfvertrouwen door gekregen. Ik vind het als conflictonderzoeker vaak moeilijk om me willens en wetens in gebieden met een negatief reisadvies te begeven. Mijn leven is me toch liever dan mijn werk.

Met deze nieuwe skill set voel ik me een stuk beter voorbereid. Zo goed voorbereid dat wanneer tijdens de reis naar huis de NS conducteur mijn kaartje komt controleren, ik automatisch in mijn ‘omgaan met onwelwillende autoriteiten’ stand schakel. “Focus op je ademhaling, ogen naar de grond, geef hem rustig je kaartje en probeer zijn vragen netjes te beantwoorden” schiet het door me heen. Wat maar weer onderstreept in wat voor een luxepositie ik me bevind dat ik leer omgaan met agressie in een simulatie en dat het voor mij een keuze is om risicogebieden in en uit te gaan. Dat is voor een groot percentage van de wereldbevolking helaas niet weggelegd.