Fijnstofreductie door groene daken schromelijk overschat

Het klinkt zo mooi. Groene daken als de longen van de stad. Wat het wegverkeer aan vieze deeltjes uitstoot, wordt hoog in de lucht schoongespoeld door struiken, bloemen, gras en plantjes. Als je de brochures van gemeentes en websites van voorstanders mag geloven, maakt deze beplanting nogal een verschil. Het ‘vangt fijnstof af’ en zorgt voor een ‘reductie’ of het ‘neutraliseren’ ervan.

Het lijkt er daardoor op dat de plantjes de lucht flink zuiveren en de luchtvervuiling grotendeels verdwijnt. Maar dit is wel heel kort door de bocht als je naar de resultaten van onderzoeken kijkt. “Veel van wat je over fijnstof en groene daken hoort is wetenschappelijk onzin”, zegt Joost Wesseling van het RIVM en gespecialiseerd in het meten van luchtkwaliteit. “Wetenschappers hebben maar weinig metingen uitgevoerd, dus je kunt niet zomaar stellen dat groene daken een groot effect hebben op de luchtvervuiling in een stad.”

Invloed

Hoe komt het dat we nog zo weinig weten over de invloed van deze beplanting? Het heeft er vooral mee te maken, dat het lastig is om dit nauwkeurig te meten. “Je meet fijnstof bijvoorbeeld door de lucht af te zuigen”, zegt Wesseling. “In een filter, dat wel wat weg heeft van een koffiefilter, blijven dan alle kleine deeltjes achter. Je gaat dan na wat de massa is aan het begin en na 24 uur. Maar dan weet je het effect over een periode van 24 uur. Dat zegt nog helemaal niks over de opbouw van de concentratie, of over de verdeling over 24 uur. Daar heb je weer andere apparatuur voor nodig, die de concentratie per uur meet door bijvoorbeeld met elektronen de dikte van een laagje fijnstof op een soort van papieren band te onderzoeken.”

Schatting

Veldmetingen zijn dus lastig, maar hoe zit het met modellen die wetenschappers maken? Voor de Engelse stad Leicester werd een model gemaakt voor een oppervlakte van extra beplanting van 4 km² Volgens deze studie nam daardoor de hoeveelheid fijnstof met 2,8 procent af dankzij nieuwe bomen.

Maar de resultaten van dit soort modellen kan je niet zo maar extrapoleren naar werkelijke situaties. “Vaak zijn de meetgegevens gebaseerd op proefopstellingen, die niet helemaal met de praktijk overeenkomen”, zegt Hendriks. “Dan is in een windtunnel getest, waarbij wind door een vegetatie blaast en je meet hoeveel deeltjes op de plantjes of bomen terechtkomen. Maar zo gaat het in de buitenwereld niet. Dan geeft de vegetatie meer weerstand en buigt de lucht ook nog af. Een deel van de fijnstof gaat door de beplanting heen, een ander deel erlangs. Je komt vast wel in de buurt, maar het is eigenlijk een schatting. Geen exacte meting van de praktijksituatie.”

Door deze problemen rond veldmetingen, tests in het lab en het modelleren is het voor wetenschappers momenteel onmogelijk om precies aan te geven wat het effect is van groene daken op de luchtvervuiling.

Wondermiddel

Maar dat betekent niet dat Hendriks en Wesseling tegen de aanleg van beplanting zijn. Of dat ze de subsidieregelingen van gemeentes in Utrecht, Rotterdam, Nijmegen en Groningen in twijfel trekken; integendeel. “Het is waardevol, maar geen wondermiddel”, aldus Hendriks. Dat dit wel wordt gedacht, heeft te maken met het verwachtingspatroon. Dat moeten we aanpassen. Je lost met groene daken niet het probleem van fijnstof op. Je moet reëel zijn.”

Bovendien zijn er veel meer redenen om groene daken aan te leggen. Ze helpen bij het opvangen van regenwater, stimuleren de biodiversiteit, een stad ziet er mooier uit, het voegt een isolerende laag toe en het kan een ontmoetingsplaats zijn voor mensen die samen in een flat wonen. Die voordelen, ook al moeten ze weer niet overdreven worden, staan volgens Wesseling en Hendriks buiten kijf. “Het is de kracht van groene daken dat ze multifunctioneel zijn. Bovendien gaan ze lang mee, zelfs twee keer langer dan platte daken met bitumen, het zwarte laagje dat veel mensen kennen”, zegt Hendriks. Hij wijst er ook op dat er op straatniveau in steden vaak geen plek is voor nieuw groen, maar op het dak wel.

Om echt na te gaan wat voor gevolgen groene daken hebben, zouden wetenschappers ze nog veel beter moeten onderzoeken. In Utrecht, Rotterdam en Wageningen staan al proefvakken bovenop panden om groene daken te testen. “Bij het meten van effecten van groene daken zouden we moeten kijken naar de functies die ze vervullen. Hoe kun je groene daken meer water van piekbuien laten vasthouden, hoe kan het koelend effect worden vergroot, hoe kan de biodiversiteit van groene daken worden bevorderd? En ook hoe kun je een optimale mix van alle functies bereiken die een groen dak kan vervullen”, zegt Hendriks.