Facebook bestond 400 jaar geleden al!

Het klinkt misschien wat onwaarschijnlijk dat adelijke dames in de zestiende eeuw Facebookten, maar er zijn veel overeenkomsten tussen vrouwenalba (dit is het meervoud van album) en Facebook. Vrouwenalba en Facebook zijn allebei een multimediaal platform, wat betekent dat het verschillende mediavormen op één plek samenbrengt. Facebookgebruikers delen bijvoorbeeld foto’s, youtube-filmpjes, muziek, hyperlinks, teksten en zelfs spelletjes met elkaar. Alba amicorum staan vol met gedichten, liedteksten, afbeeldingen, rebussen – ook een soort spelletjes – en andere soorten inscripties. Waar wij foto’s delen, deelden zij tekeningen, waar wij een liedje op elkaars pagina plaatsen, schreven zij liedteksten in elkaars album en zoals wij ons vermaken met candy crush, puzzelden zij op een rebus. Heel multimediaal dus.

Roddels

Op Facebook bepaal je zelf wie iets op jouw wall mag plaatsen. Een albumbezitster bepaalde ook zelf wie in haar album schreef en dus wie haar ‘vrienden’ waren. Eigenaressen hielden bovendien goed in de gaten dat vrienden aardige dingen in hun boekjes schreven. Zo noteerde Joanna Bentinck in haar album: ‘Joanna Bentinck hoert dit bock toe. Die daer niet goedts in wil schriven die moet daer wael butten bliven’ (dit boek is van Joanna Bentinck. Wie daar niets aardigs in wil schrijven, moet er buiten blijven!’). Hoewel cyberpesten helaas bestaat, delen wij meestal leuke berichten via Facebook met elkaar. Als wij iets niet leuk vinden, klikken we op ‘ik wil dit niet zien’ of verwijderen het bericht van onze pagina. Albumbezitsters krasten regelmatig inscripties door of scheurden hele pagina’s uit hun album. Misschien hadden ze ruzie gekregen met de persoon die op die bladzijde stond, of misschien had hij of zij wel een gemene roddel opgeschreven? Jammer genoeg is het moeilijk te zeggen waarom zij bepaalde bladzijden uit hun album scheurden, we kunnen het de meisjes immers niet meer vragen…

Naast onze vrienden die dingen op onze wall plaatsen, zetten we zelf ook vaak dingen op onze pagina zoals een leuke foto of een liedje. Dit deden albumbezitsters ook: zij voegden vaak zelf een aantal liedjes toe aan hun album.

Relaties

Als wij een relatie met iemand hebben, geven wij dat op Facebook aan met ‘heeft een relatie met…’. In een album amicorum schreven mensen die een relatie met elkaar hadden samen op een albumbladzijde en soms zetten ze achter hun naam ‘vrouw van…’. Het echtpaar Anna Ripperda en Volkhardt van Haddien schreef bijvoorbeeld samen op een pagina in het album van Anna’s zusje. Anna geeft duidelijk aan getrouwd te zijn met Volckhardt door aan haar naam toe te voegen: ‘genant von haddyn’. ( ‘genaamd van Haddien’, de naam van haar man)

Op Facebookberichtjes reageren vaak ook andere vrienden. Dit gebeurde ook in alba. Zo schreef Joanna Bentinck in haar eigen album bijvoorbeeld een liedje dat waarschuwde tegen teveel drinken. De boodschap was zoiets als ‘geniet, maar drink met mate’. Iemand uit haar vriendenkring schreef een reactie. Hieronder op de foto zie je rechts het lied van Joanna, links in het blauwe kader het commentaar van een vriend die schrijft:

Juffrou ghij sijt geluckich wel te degen
Dat ghij sulcken fijne man hebt gecregen
Die niet en drinckt dan soberlick midt maten
Und altijt nuchteren gaet over die straeten
Godt moet hem geluck en voerspoet geven
Und hijr namals dat eewige leven.

(Mevrouw, u hebt veel geluk dat u zo’n fijne man gevonden hebt die altijd met mate drinkt en nuchter (niet dronken) over straat gaat. God moet hem geluk en voorspoed geven en in het hiernamaals het eeuwige leven.)

LinkedIn in de zestiende eeuw

Niet alleen adellijke dames zaten op de zestiende eeuwse voorloper van Facebook, ook de adellijke heren hadden vaak een album amicorum. Mannen en vrouwen leidden 400 jaar geleden wel heel andere levens en dit had ook invloed op de manier waarop ze sociale media gebruikten. De mannen konden bijvoorbeeld gaan studeren en maakten grote reizen door Europa. Een beetje vergelijkbaar met het tussenjaar dat veel scholieren na hun eindexamen nemen voordat zij verder studeren. Maar de alba van mannen leken meer op een voorloper van LinkedIn. Hun alba staan vol met handtekeningen van studiegenoten, kennissen en docenten van de universiteiten die zij in het buitenland bezochten. Als zij later op zoek waren naar een baan, gebruikten zij hun album om te laten zien wie ze allemaal wel niet kenden en ontmoet hadden. Net als bij LinkedIn nu.

De komende maanden neem ik jullie mee naar deze spannende wereld van Walraven van Stepraedt, Rutghera van Eck, Joanna Bentinck en al hun vrienden en vriendinnen. Ik laat jullie de kastelen zien waarin ze woonden – sommige bestaan nog steeds en kun je bezoeken! – de teksten die zij in elkaars albums schreven, de mannen met wie zij trouwden, de reizen die zij maakten en de avonturen die ze beleefden. Inmiddels houd ik me al vier jaar bezig met de boekjes en levens van deze dames en ik blik met jullie terug. Want hoe voelt het om een nieuw album te ontdekken of om in een archief te komen waar je iets niet kunt vinden of lezen? Hoe is het om rond te lopen op het kasteel waar een van mijn albummeisjes 400 jaar geleden haar album aan haar vrienden gaf? Hoe voelt het om op de radio of televisie iets over je onderzoek te vertellen?