Er ligt data op straat. Wat doen we ermee?

In de middenberm van de doorgaande weg staat een hoge bakstenen schoorsteen. Het is een overblijfsel uit een roemrucht verleden waarin op deze plek de peertjes voor de gloeilampen van Philips werden geblazen. Later werden hier radio’s en televisies geproduceerd én werden er aan de lopende band nieuwe uitvindingen gedaan. Ik sta op de geboortegrond van onder andere de cd.

De innovatiegeest waart nog steeds rond op Strijp-S, een gebied bij het centrum van Eindhoven waar naast bedrijven nu veel woningen verrijzen. De technologie die voortkwam uit rokende schoorstenen is vervangen door techniek die nauwelijks opvalt en ons leven ongemerkt binnendringt. Wie goed kijkt ziet dat lantaarnpalen aan de Torenallee op Strijp-S volhangen met antennekastjes, camera’s en microfoons. Welkom in het levende laboratorium.

Hoewel het ontegenzeggelijk voordelen heeft om via automatische kentekenregistratie je parkeergeld af te rekenen, of met een microfoon razendsnel een inbraak te ‘detecteren’, kun je kritische vragen stellen over deze technologie. Wat kan er allemaal nog meer mee? Bouwen we aan een machtig surveillance-apparaat? In Eindhoven maakt het aanvankelijke technologie-optimisme nu plaats voor bezinning.

Tijd voor bezinning

De slimme lantaarns ten spijt heeft het techoptimisme van de afgelopen jaren nu plaatsgemaakt voor bezinning. Om te beginnen bij de bouwers van de infrastructuur. Beernink laat weten dat er in de begintijd van het living lab de gedachte heerste van ‘meer is beter’. “Als we meer en betere sensoren plaatsen dan gaat uiteindelijk alles beter. Maar die gedachte is inmiddels achterhaald”, zegt hij. “De technologische ontwikkelingen op dit vlak gaan even snel als die van smartphones. Sensoren die je nu ophangt zijn over drie jaar verouderd. Alleen al daarom is het niet slim om zoveel mogelijk te plaatsen. We redeneren nu vanuit de vraag: wát wil je precies testen en welke apparatuur heb je daarvoor nodig?”

Daarnaast noemt hij de veiligheid als aandachtspunt. Je wil niet dat hackers essentiële infrastructuur zoals lantaarnpalen platleggen. En ook datalekken liggen op de loer, zoals ze hier ook al hebben ondervonden. “De elektronische wegwijzers hebben camera’s en toen we goed keken naar waar deze informatie heen ging, bleek er een datalek richting de producent in China te zijn. De camera’s zijn vervangen door exemplaren die wel aan de veiligheidseisen voldoen”, zegt Beernink. “We zijn de afgelopen jaren voorzichtiger geworden met welke partijen we samenwerken. Moet je bijvoorbeeld met Amerikaanse partijen in zee gaan die bij wet verplicht zijn om informatie te delen met de overheid als die daarom vraagt?”

Eva de Bruijn is raadslid van de gemeente Eindhoven en maakt zich zorgen over deze kanten van deze technologie. “Ik denk dat we voorop moeten lopen met dit soort technologieën, maar we moeten er wel slim mee omgaan. “Naast de vraag waar al deze informatie heengaat, zijn er ook veel ethische kwesties. Wat doen al die sensoren met het gevoel van mensen? Voelen ze zich bekeken, gaan ze zich anders gedragen omdat ze weten dat ze worden bekeken? Kunnen ze deze technologie ook weigeren?”

Beernink verzekert me dat er geen informatie wordt opgeslagen die niet nodig is. “De politie klopt wel eens bij ons aan om te vragen of we camerabeelden of wifi-data kunnen vrijgeven”, zegt hij, wijzend op het politiebusje dat met loeiende sirene voorbij rijdt. “We kunnen ze het niet geven, want we hébben het niet.”

De grenzen opzoeken van het wél en niet wenselijke is volgens Beernink juist essentieel voor het leerproces van het levende laboratorium. Het mag soms best schuren en van fouten leer je het meest. Maar ook hij vindt dat maatschappelijke vragen centraal moeten staan en de technologie de mens moet dienen. “Je kunt voor de veiligheid veel camera’s en microfoons ophangen op straat die alles registreren, maar dat kan ook een onprettig gevoel geven bij bewoners. Tegen vandalisme en inbraak helpt overigens niets zo goed als mensen op straat, dat hebben wij hier ook gemerkt”, zegt hij.

De Bruijn zegt dat technologie soms te veel wordt gezien als het toverstafje dat alles wel oplost. “Ik zou zeggen, vergeet de alternatieven niet. Eerder was er een project met slimme verlichting in de uitgaansstraat Stratumseind dat ervoor moest zorgen dat het gebied veiliger werd. Ik heb iemand horen zeggen dat een extra wijkagent eigenlijk welkomer was geweest dan al die sensoren.”