Een rem op de vliegende tijd

Als je met pensioen gaat, ben je doorgaans nog lang niet oud en versleten. De fase waarin mensen niet meer hoeven te werken, maar ook nog niet afhankelijk zijn van zorg of verpleging is in westerse landen flink langer geworden. Er is zelfs een nieuw woord bedacht voor deze vitale en fitte ouderen, de YEP: Young Elderly Person.

De YEP-fase kan nu al zo twintig jaar duren, en in de nabije toekomst wordt dit waarschijnlijk nog langer. En toch ervaren mensen die extra jaren niet automatisch als een overvloed: de tijd vliegt voorbij. Hoe ouder je wordt, hoe sneller de tijd lijkt te gaan. Dit effect blijft gedurende je hele leven steeds sterker worden. Hoe is dit te verklaren, en valt er iets tegen te doen?

Minder ingrijpend

“Onze ervaring van tijd is nauw verbonden met de werking van ons geheugen”, legt Hedderik van Rijn, hoogleraar cognitie- en neurowetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, uit. “Ons geheugen slaat in principe vooral de dingen op die afwijken van het patroon. Met het klimmen van de jaren zijn er steeds minder dingen die echt afwijken, en dus is er een steeds minder intense ervaring van de tijd, die daardoor sneller voorbij lijkt te gaan.”

Hoe ouder je wordt, hoe minder nieuwe dingen je meemaakt, en hoe minder ingrijpend die ervaringen zullen zijn. Zelfs als je iets nieuws meemaakt, zoals een nieuwe baan, dan is het niet meer je eerste. Je knippert één keer met je ogen en er is weer een week voorbij.

Meemaken of terugkijken

Valt hier iets tegen te doen? Met name voor de YEP is dit een flinke uitdaging, omdat mensen op hogere leeftijd veel dingen al meer dan eens hebben meegemaakt. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het enorm kan helpen om een lijstje te maken met bijzondere dingen die je nog zou willen doen – nieuwe ervaringen waarin je passievol betrokken bent, bijvoorbeeld een nieuwe sport beoefenen, een bijzondere plek bezoeken of een instrument leren bespelen.

Hedderik van Rijn denkt dat dit inderdaad een slimme strategie is, maar hij plaatst er wel een belangrijke kanttekening bij. “Zo’n bucketlist met bijzondere events zal zeker helpen om ervoor te zorgen dat er meer dingen in je geheugen achterblijven. En daardoor zal een jaar voor je gevoel langer duren. Maar let op: dit geldt alleen wanneer je op dat jaar terugkijkt. Gedurende een jaar waarin je meer nieuwe ervaringen, prikkels en informatie te verwerken krijgt, zal de tijd juist alleen maar sneller voorbijgaan”, waarschuwt hij.

“Denk maar aan een weekendje Berlijn waarin je heel veel activiteiten gepland hebt. Na afloop denk je: waren dat echt maar drie dagen? Maar in het weekend zelf vloog de tijd voorbij, omdat je van het ene naar het andere evenement bewoog. Als je dit op hoge leeftijd zou doen, haal je dus wel meer uit je tijd, maar op de mooie momenten zelf vliegt die alsnog sneller voorbij. Dat is de paradox.”