Een natuurlijke aardbeving in Overijssel

Afgelopen donderdag net na half zes gebeurde er iets bijzonders in het buurtschap Punthorst in Overijssel, vlak bij Meppel. Er vond een aardbeving plaats met een natuurlijke oorsprong – namelijk het verschuiven van stukken aardkorst, langs een breuk in de ondergrond. De beving had een magnitude van 1,9. De bron zat op een diepte van 10 kilometer.

Natuurlijke aardbevingen komen in Nederland niet veel voor, en al helemaal niet in Overijssel. We kennen ze vooral uit Noord-Brabant en Limburg, een gebied van horsten en slenken, gescheiden door grote breuken als de Peelrandbreuk en de Feldbissbreuk. Menig Nederlander zal zich de aardbeving bij Roermond van april 1992 nog herinneren, met een magnitude van 5,8.

Vol met breuken

Toch is ook een beving in Overijssel niet heel verrassend, zegt geoloog Ronald van Balen, werkzaam bij de Vrije Universiteit Amsterdam en TNO-Geologische Dienst Nederland en expert op het gebied van tektonische aardbevingen (aardbevingen ten gevolge van natuurlijke breukbewegingen) in Nederland. “Nederland ligt in een riftsysteem, een gebied dat wordt opgerekt door de beweging van omliggende aardplaten. En de ondergrond zit vol met breuken.” Door die rek kan er af en toe beweging langs zo’n breuk plaatsvinden, ook buiten de Roerdalslenk.

“Dat gebeurt niet altijd schoksgewijs”, zegt van Balen, “maar vaak ook heel geleidelijk.” Vergelijk het met een slee, die in zachte sneeuw steeds blijft steken en dan weer losschiet, maar op goede sneeuw rustig voortglijdt. Het zijn, zoals elk kind zal beamen, de uitersten van een geleidelijke schaal – dus ook gebieden met ‘kruipende’ breuken kunnen af en toe door een aardbeving worden opgeschrikt.

Toch denkt Läslo Evers, seismoloog bij het KNMI, dat we gaswinning als oorzaak van de aardbeving in Overijssel uit kunnen sluiten. “Aardbevingen door gaswinning treden op de diepte op waar het gas vandaan wordt gehaald. Dat is in Nederland zo rond de drie kilometer. Tektonische bevingen kunnen ook op die diepte plaatsvinden, maar zijn vaak dieper.” Uit de reistijd van aardbevingsgolven naar de seismometers van het KNMI konden de seismologen bereken dat de beving bij Punthorst op een diepte van 10 kilometer plaatsvond. “Daarom gaan we uit van een tektonische beving”, zegt Evers.

Herhaling?

Aardbevingen mogen dan wel in heel Nederland voorkomen, toch is de kans erg groot dat u er nog nooit één heeft meegemaakt. Dat is zo omdat u eigenlijk nog maar net komt kijken. De herhalingstijd van zware aardbevingen (met magnitudes 6 tot 7) in Nederland is duizenden jaren (gemiddeld), de zwaarste tot zover bekend trof Nederland zo’n 14 duizend jaar geleden en had een geschatte magnitude van 6,8.

Lichtere bevingen, zoals deze bij Punthorst, komen vaker voor maar vallen nauwelijks op. Een beving met magnitude 2 in Groningen kan vanwege zijn geringe diepte en de versterkende eigenschappen van de Groningse ondergrond toch behoorlijk wat schade veroorzaken. Maar die van donderdag in Overijssel zou niemand zijn opgevallen als het KNMI er geen melding van had gemaakt.