Een mengtaal in Nederland

Exotische talen

Dit proces van mengtaalvorming is vooral bekend van gevallen waarbij de twee talen die gemengd worden weinig op elkaar lijken. Daardoor zijn de elementen van de mix duidelijk te herkennen, net alsof er spikkels rood en blauw op een paarse muur zitten. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het Cappadocisch, dat een mengeling is van Turks en Grieks.

Andere voorbeelden zijn het Ma’á in Tanzania, een mix van Koesjitisch en Bantoe, en het Michif in Canada, ontstaan uit het Frans van kolonisten en de indianentaal Cree. In de bekende gevallen van mengtalen liggen de gemengde talen genetisch ver uit elkaar en zijn de bestanddelen van de mix duidelijk te herkennen.

Een mengtaal dichtbij huis

Toch hoeven we helemaal niet zo ver van huis te gaan om een mengtaal te vinden. Een daguitstapje naar het Bildt, een klein hoekje in het noordwesten van Fryslân, volstaat. In een onlangs verschenen artikel van onze hand laten we zien dat het Bildts een mengtaal is en hoe het heeft kunnen ontstaan.

Bildts vandaag

Tegenwoordig zijn er zo’n tienduizend sprekers van het Bildts. Allerlei instellingen en verenigingen voor Bildtse taal, cultuur en geschiedenis zijn verenigd in de koepelorganisatie ‘t Bildts Aigene, die het contact met de gemeente onderhoudt. Het Bildt heeft een wekelijks verschijnende krant, de Bildtse Post. Het aantal artikelen in het Bildts daarin is langzaam toegenomen van gemiddeld zo’n drie procent in de jaren vijftig van de vorige eeuw tot zo’n twaalf procent nu. Daarnaast zijn de Bildtkers zelf zich erg bewust van hun eigen taal, cultuur en geschiedenis. St. Annaparochie heeft zelfs een kinderopvang waar het spreken van Bildts gestimuleerd wordt. De organisaties Kemissy Meertalighyd en Stichting Ons Bildt bieden cursussen Bildts aan.

Mengtaal versus dialect

Het eerder genoemde Cappadocisch is een mengtaal die niet kan worden gezien als een dialect van het Grieks, noch als een dialect van het Turks. Dus is het Cappadocisch een zelfstandige taal. In ons artikel over het Bildts tonen wij aan dat het Bildts een mengtaal is en dus een zelfstandige taal, niet een dialect van het Fries of het Nederlands.

Een terugkerend punt in de discussie over wat een taal anders maakt dan een dialect is taalwil: een taal onderscheidt zich van een dialect ook doordat sprekers van een taal zich bewust zijn van hoe hun taal verschilt van die van de buren, en daarnaar handelen wanneer ze hun taal aan hun kinderen doorgeven. In het geval van het Bildts zien we hoe deze koppigheid en de herinnering aan Steven Huygen ervoor gezorgd hebben dat Bildtkers een eigen taal gecreëerd hebben en die al meer dan vijfhonderd jaar doorgeven op dit stukje Friese platteland.

Bildts als taal erkend?

Op 1 januari 2018 zal de gemeente Het Bildt samengevoegd worden met enkele andere gemeenten, waar geen Bildts gesproken wordt. Deze schaalvergroting leidde tot initiatieven om de bescherming van de Bildtse taal en cultuur beter in de wet te verankeren. De Fryske Akademy werd gevraagd om een rapport te schrijven waarin toekomstperspectieven werden verkend voor de Bildtse taal en cultuur binnen een Europese context.

De gemeente Het Bildt heeft vervolgens een aanvraag bij het ministerie van Binnenlandse Zaken ingediend om het Bildts als regionale taal te erkennen onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden, waar ook het Fries onder valt. Wij hopen dat we de beleidsmakers van het Ministerie, die over de erkenning van het Bildts als taal beslissen, van dienst kunnen zijn met onze analyse van het Bildts als mengtaal.