Een bredere blik op milieu- en klimaatproblematiek

Als we denken aan milieu- en klimaatproblematiek, denken we al gauw aan CO₂-uitstoot, smeltende ijskappen en de kap van het Amazoneregenwoud. We denken aan een materieel probleem, dat met behulp van nieuwe technologieën en politiek beleid opgelost kan worden. In de toekomst heeft iedereen een elektrische auto, eten we insectenburgers en compenseren alle bedrijven hun uitstoot van broeikasgassen met de aanplant van bossen. Maar doet zo’n technologische benadering wel recht aan deze fundamentele problemen?

Dertig procent van het aardoppervlak wordt momenteel beheerd door inheemse volken en in deze gebieden is naar schatting tachtig procent van de biodiversiteit op aarde te vinden. Deze inheemse volken gaan niet alleen anders om met de natuur dan de rest van de mensheid, ze verhouden zich ook op een andere manier tot deze natuur. Natuur heeft voor hen een diepe spirituele betekenis. Hierdoor zijn natuur, cultuur en religie nauw met elkaar verbonden.

Heilige bomen

De Dogon vormen een inheemse stam in Afrika. In de animistische religie van deze stam zijn sommige bomen heilig en mogen nooit omgehakt worden. De bomen hebben echter niet uitsluitend een spirituele functie. Ze vervullen ook gebruiksfuncties: ze zorgen voor voedsel, bouwmateriaal, medicijnen en creëren een leefbare omgeving voor dieren.

De heiligheid en materiële bijdrage van de bomen zijn voor de stam niet los van elkaar te zien. Deze omgang met bomen is terug te vinden bij andere inheemse volken in Afrika. Deze kan bijdragen aan natuurbescherming, en het tegengaan van klimaatverandering.

Vervuiling

Religie kan dus helpen bij instandhouding en herstel van biodiversiteit. Aan de andere kant kan religieus gemotiveerd gedrag ook ongewenst bijdragen aan vervuiling en vernieling van biodiversiteit. Een voorbeeld is de Ganges in India. In het stroomgebied van deze rivier leven hindoes. Zij geloven dat de Ganges een zuiverende werking heeft en daarom nooit echt vervuild kan raken. Hierdoor is vervuiling van de rivier lastig aan te pakken.

Een ander voorbeeld waarin religie en wetenschap tegenover elkaar komen te staan zijn de diervrijlatingsrituelen van het boeddhisme. Hoewel deze rituelen worden uitgevoerd met de beste intenties, houden ze een omstreden
dierenmarkt in stand en kunnen ze ecosystemen aantasten.

Karma

Klimaat- en milieuproblemen zijn ook religieuze problemen. Veel religies hebben een eigen kijk op de menselijke omgang met de wereld. In het boeddhisme vindt men de term karma. Volgens het boeddhisme is de wereld waarin we nu leven niet de enige, maar de daden die men in deze wereld pleegt, zullen terugkomen in de volgende. In de christelijke omgang met de wereld speelt rentmeesterschap een grote rol. God heeft de wereld aan de mensen gegeven, zodat zij tijdelijk op de schepping kunnen passen.

Om mensen te betrekken bij klimaat- en milieuproblematiek, is oog nodig voor de manier waarop zij deze problemen beleven. Door rekening te houden met culturele en spirituele waarden kan een betere aanpak worden gecreëerd voor gebieden waar momenteel klimaat- en milieuproblemen zijn. Ook kan er zo meer waardering ontstaan voor de religies en culturen die er juist in slagen om biodiversiteit te beschermen.