Een boost van virtueel bosbaden

De kust en de heide, gevolgd door bossen. In die typen natuur voelen mensen zich het gelukkigst als ze buiten zijn, blijkt uit onderzoek van Sjerp De Vries. Niet bepaald de natuurlijke omgeving die je in een stad aantreft, maar daar valt omheen te werken. Stadsgroen moet vooral vredig zijn, denkt hij. 

“In onze studie vonden mensen de vredigheid van een landschap belangrijker dan de schoonheid ervan. Dat gaat vermoedelijk ook op in de stad. De rust verbeteren in stadsparken, werkt beter tegen stress dan de boel verfraaien.”

Hoe groter de soortenrijdom in de groene ruimte, hoe beter het is voor het mentaal welzijn, laten studies wel zien. Dus geen strakke parken met gemaaid gras, maar ‘wildere’ begroeiing, die een leefgebied biedt aan verschillende planten en dieren. Voor wie affiniteit heeft met de natuur, gaat dit misschien op, maar lang niet iedereen voelt een sterke verbinding met natuur, volgens De Vries.

Daarnaast is het de vraag wat we onder ‘biodiversiteit’ verstaan. “Het is waar dat mensen een zichtbare variatie aan plantensoorten meer waarderen dan een monotoon landschap. Maar de voorliefde van mensen voor een gevarieerd aanbod van aantrekkelijke en aaibare soorten is niet gelijk te stellen aan biodiversiteit zoals ecologen die definiëren.”

Groen moet vooral dichtbij zijn, zodat je er vaak aan wordt blootgesteld. “Mijn hypothese is dat frequent contact met alledaagse natuur, zoals tuinen en parken, meer effect kan hebben op het welzijn, dan een gebied als de Veluwe waar je maar soms komt”, zegt de Vries. “Het effect van een bezoek aan bossen en heide kan relatief sterk zijn, maar dat soort gebieden liggen veelal ver weg. Weeg je die twee tegen elkaar af, spectaculaire natuur op afstand en alledaags groen dichtbij, dan is het aantal contactmomenten vermoedelijk het belangrijkst voor het welzijn.”

Nee, waarschijnlijk hebben bepaalde bevolkingsgroepen meer baat bij stadsgroen dan andere. In hoeverre de natuur stress vermindert, wat de theorie veronderstelt, is afhankelijk van hoe stressvol iemands dagelijks leven is. “We zien dat mensen met een lagere sociaaleconomische status meer baat hebben bij groen in de omgeving. Deze groep heeft over het algemeen meer dagelijkse stress, brengt meer tijd door dichtbij huis en heeft minder mogelijkheden om groene ruimtes verder van huis op te zoeken.”

Uitzicht op slechts enkele bomen kan al verschil maken. De lockdown in coronatijd was de uitgekiende periode om dat te bestuderen. In Portugal mochten mensen tijdens de lockdown af en toe naar buiten, de natuur in. In Spanje mocht dat niet. Onderzoekers vergeleken de situaties. “In Portugal bleek er een sterk verband te bestaan tussen bezoek aan publieke groene ruimtes en lagere stressniveaus. In Spanje was er juist een sterk verband tussen uitzicht op bomen vanuit huis en betere mentale gezondheid.” Of uitzicht op natuur daadwerkelijk de oorzaak van je betere stemming is, kan deze studie niet vertellen. “Maar we zien zeker een relatie tussen uitkijken op groen en mentale gezondheid.”

In studies proberen onderzoekers het effect van virtueel en echt groen met elkaar te vergelijken. En ja, nepgroen - denk aan plastic planten of natuurfoto’s aan de muur - doet ook al iets. Net als virtuele natuur. Een boswandeling in virtual reality kan negatieve emoties verlichten. “Sowieso gebeuren experimenten vaak met afbeeldingen van groen. Proefpersonen krijgen bijvoorbeeld plaatjes te zien van natuurlijke of stedelijke omgevingen, om te onderzoeken of het eerste beter helpt om ter plekke hun stress te verminderen of hun concentratie te herstellen. En dat blijkt zo te zijn.”

• Hammoud, R., Tognin, S., Smythe, M. et al. Smartphone-based ecological momentary assessment reveals an incremental association between natural diversity and mental wellbeing. Sci Rep 14, 7051 (2024). https://doi.org/10.1038/s41598...
• Lee, M., Kim, E., Choe, J., Choi, S., Ha, S., & Kim, G. (2022). Psychological Effects of Green Experiences in a Virtual Environment: A Systematic Review. Forests, 13(10), 1625. https://doi.org/10.3390/f13101...
• Ribeiro AI, Triguero-Mas M, Jardim Santos C, Gómez-Nieto A, Cole H, Anguelovski I, Silva FM, Baró F. Exposure to nature and mental health outcomes during COVID-19 lockdown. A comparison between Portugal and Spain. Environ Int. 2021 Sep;154:106664. doi: 10.1016/j.envint.2021.106664.
• Assaf Shwartz, Maya Tzunz, Lee Gafter, Agathe Colléony,
  One size does not fit all: The complex relationship between biodiversity and psychological well-being, Urban Forestry & Urban Greening, Volume 86, 2023, 128008,
  ISSN 1618-8667, https://doi.org/10.1016/j.ufug....
• Sjerp de Vries, Wim Nieuwenhuizen, Hans Farjon, Arjen van Hinsberg, Joep Dirkx, In which natural environments are people happiest? Large-scale experience sampling in the Netherlands, Landscape and Urban Planning, Volume 205, 2021, 103972, ISSN 0169-2046, https://doi.org/10.1016/j.land....