Droogte in Nederland, voor het derde jaar op rij

Voor het derde jaar op rij kampt ons land met droogte. In 2018 hadden we te maken een fors neerslagtekort, en in 2019 was de bodem daar nog altijd niet van hersteld. Omdat er afgelopen winter wel veel neerslag viel, begon 2020 beter. De grondwatervoorraad was op veel plaatsen weer aardig aangevuld.

Maar toen kwam het voorjaar, en dat blijkt nu de droogste lente in Nederland te worden sinds in 1906 de metingen begonnen. De grondwaterstanden zijn dus alweer aan het zakken – en dat is met name vervelend voor de landbouw en de natuur.

Neerslagtekort

Al ruim honderd jaar hebben we niet zo’n droge lente gehad als in 2020. De regen bleef weg, en de temperaturen waren bizar hoog voor de tijd van het jaar. Dat zorgde voor een record in het neerslagtekort: het verschil tussen de totale hoeveelheid regen en de totale hoeveelheid verdamping.

Ongelijke verdeling

De droogte is ongelijk over het land verdeeld, concludeerde een team klimaatwetenschappers van het KNMI en de Universiteit Utrecht deze week bovendien. In de kuststreek is de zomerneerslag wél toegenomen, en in het binnenland schijnt net iets vaker de zon. Hierdoor neemt de droogte in Nederland toe naar het oosten.

“Wat daar nog eens bij komt, is dat de wateraanvoer in het binnenland voornamelijk als regen uit de lucht komt”, zegt hydroloog Niko Wanders van de Universiteit Utrecht, die aan het onderzoek meewerkte. “Meer richting de kust wordt ook water aangevoerd door de grote rivieren.” Dat maakt de binnenlanden nog eens extra kwetsbaar voor droogte.

Volgens de klimaatmodellen van de wetenschappers is de opwarming in Nederland voor ongeveer de helft toe te schrijven aan de klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen. “De oorzaak van de andere helft weten we niet”, mailt Wanders desgevraagd. “Misschien onderschatten de klimaatmodellen het effect van wereldgemiddelde opwarming op hete zomers, of misschien missen we nog een ander proces.”

Grondwaterstand

Dankzij de natte winter was in Nederland de bovenste laag van de bodem begin 2020 behoorlijk vochtig. Ook de (ondiepe) grondwaterstand lag tot maart in grote delen van het land boven de gebruikelijke waarden. Alleen in delen van de hoge zandgronden, zoals de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug, was de grondwaterstand nog aan het herstellen van de eerdere droge jaren.

In het voorjaar begon de ondergrond echter water kwijt te raken. “In deze figuur zie je hoe snel de bodem droger wordt na ruim een maand met een hoog neerslagtekort”, zegt Dimmie Hendriks, grondwateronderzoeker bij Deltares. “Ook de grondwaterstand zakte in deze tijd tot onder het gemiddelde.”