Drie boeken over leven in een wereld vol algoritmes

De huidige digitale revolutie beïnvloedt de manier waarop wij naar onszelf kijken, stelt Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Eerder gebeurde dit al tijdens de wetenschappelijke revolutie in de 17e eeuw. Het universum werd toen niet langer gezien als een levend geheel, maar als een soort mechanische klok. Daarmee veranderde ook ons zelfbeeld: we gingen de mens zien als een ingewikkelde machine waarvan we de kapotte onderdelen kunnen vervangen.

Dit keer zijn het de databases en algoritmes die ons zelfbeeld beïnvloeden. Allerlei informatie wordt opgeslagen en verwerkt, van de spullen die je online koopt tot jouw vaste hardlooprondje. Tijdens een lezing in De Studio van NEMO Science Museum op 18 november vertelde De Mul wat dit met ons doet. De lezing is onderaan dit artikel te beluisteren.

De Mul heeft drie tips voor lezenswaardige boeken over leven in een wereld vol databases en algoritmes:

1. Algoritmes aan de macht van Hannah Fry

Moet een zelfrijdende auto bij een botsing zoveel mogelijk levens redden of gaat de veiligheid van de inzittenden voor? Word je liever berecht door een algoritme zonder empathie of een foutgevoelige menselijke rechter? In Algoritmes aan de macht onderzoekt wiskundige Hannah Fry verschillende dilemma’s die opkomen nu algoritmes een steeds grotere rol in ons leven gaan spelen. Ze bespreekt niet alleen verschillende typen data en algoritmes, maar kijkt ook naar hun gebruik op publieke terreinen. “Hannah Fry is niet afkerig van algoritmes, maar ze ziet er wel de gevaren in,” zegt De Mul. “In dit boek probeert ze een genuanceerd beeld te creëren. Zelfrijdende auto’s ziet ze liever niet, maar ze is wel voorstander van auto’s die ons corrigeren. De mens moet er altijd bij betrokken blijven.”

2. The Master Algorithm van Pedro Domingos

“Sommige mensen zijn super-enthousiast over algoritmes, en één daarvan is Pedro Domingos,” aldus De Mul. In The Master Algorithm gaat de Portugese expert op het gebied van kunstmatige intelligentie op zoek naar een algoritme waarmee je alle kennis uit de werkelijkheid zou kunnen opsporen. Dit doet hij aan de hand van vijf verschillende leerscholen binnen machinelearning. Door deze leerscholen te combineren zouden we uitkomen bij een algoritme dat alles uit ons heden en verleden kan verklaren en afleiden. “Hij heeft het over een soort goddelijk algoritme waaruit alle kennis voortkomt. Zelf ben ik een beetje sceptisch over dit soort voorspellingen, omdat ik ooit het korte verhaal De bibliotheek van Babel van Jorge Luis Borges heb gelezen, dat hier ook op ingaat,” stelt De Mul.

3. Nee, je bent geen gadget van Jaron Lanier

“Jaron Lanier is een interessante figuur uit Silicon Valley: bassist van een reggaeband en één van de uitvinders van virtual reality,” vertelt De Mul. “Hij is in de loop der jaren steeds kritischer geworden op met name het verdienmodel rondom algoritmes en het internet.” In Nee, je bent geen gadget kijkt Lanier terug op de ontwikkeling van de informatietechnologie. Hij bespreekt en bekritiseert de manier waarop grote internetbedrijven omgaan met hun gebruikers en de data die zij genereren. “Volgens Lanier zou je het internet heel anders kunnen inrichten: Facebook zou eigenlijk jou voor elke klik moeten betalen.”

Luister naar de gehele lezing van Jos de Mul over de invloed van databases op ons zelfbeeld.