Doelwit Nederland

Bij een meteorietinslag denk je wellicht aan een gewelddadige gebeurtenis. Een explosie met de kracht van duizenden atoombommen. De vernietiging van continenten, het uitsterven van soorten. De werkelijkheid is vaak anders. Feitelijk wordt de aarde continu geraakt door brokstukken uit de ruimte. Veel daarvan zijn zo klein als stof en worden niet waargenomen, anderen zijn groot genoeg voor een vuurspektakel in de lucht of zelfs een inslag op de grond.

Meteorieten vinden

Maar als de aarde continu geraakt wordt, waarom zijn er in Nederland maar een handvol meteorietvondsten bekend? “Daar zijn verschillende redenen voor”, zegt Robert Wielinga van Sonnenborgh – museum & sterrenwacht dat in bezit is van verschillende meteorieten. “Ten eerste zullen wereldwijd de meeste inslagen in zee of in onbewoond gebied gebeuren. Daar wordt hoogstwaarschijnlijk niets meer van terug gevonden. Wat je nodig hebt is een waarneming van een meteoor, oftewel een vuurspoor aan de hemel. Maar dan weet je nog niet precies waar je eventuele overblijfselen op de grond moet zoeken. Kilometers land moeten worden uitgekamd voor misschien maar een meteoriet ter grote van een kiezeltje. Daar stap je gemakkelijk overheen…”

Wielinga legt uit dat de vindkans samenhangt met het type meteoriet. Zo zijn er ruwweg twee categorieën: steenmeteorieten en ijzermeteorieten. De laatstgenoemde is stukken zeldzamer maar kan makkelijker gevonden worden, omdat metaal nu eenmaal beter opvalt in een bodem van zand of steen. “Maar denk niet bij elk stuk ijzer dat je een meteoriet hebt. Hier in het museum komen wel eens mensen met ijzerslakken naar me toe die denken dat ze een meteoriet hebben gevonden. Ik moet ze dan na een korte inspectie eigenlijk altijd teleurstellen.”

Treffers in Nederland

Van vijf Nederlandse inslagen is materiaal bewaard gebleven. Van die meteorieten is dan ook met zekerheid te bepalen dat het materiaal een buitenaardse oorsprong heeft. Het kan bijna niet anders of er zijn eerder al meteorieten neergekomen en misschien wel gevonden in Nederland. Maar het is de vraag of men doorhad wat het was. “Pas sinds de 18e eeuw groeide het besef dat meteorieten een buitenaardse oorsprong hadden”, zegt Wielinga.

De vijf Nederlandse inslagen op een rij in chronologische volgorde:

1650: Vermeende meteoriet in Dordrecht

In 1650 zou er in Dordrecht een zeldzame ijzermeteoriet zijn gevallen. Naast ooggetuigenverklaringen is het ultieme bewijsmateriaal – de meteoriet zelf – niet bewaard gebleven. Nooit is met zekerheid vastgesteld dat dit een echte meteorietinslag was, daarom telt deze vaak niet mee in de ‘lijstjes’.

1840: Voor de voeten

In de buurt van een groep werkende turfstekers slaat op 12 juni 1840 een steenmeteoriet in. Het voorval vindt plaats tussen Uden en Volkel.

Het gaat om een zogenoemde chondriet, een type steenmeteoriet dat rijk is aan silicaat. De meteoriet is glad van buiten en heeft een gewicht van meer dan 700 gram.

1843: De grootste van Nederland

In de avond van 2 juni 1843 klinken in Blauwkapel in de buurt van Utrecht enkele knallen die volgens de bewoners nog het meeste weg hebben van kanonschoten. Ook hoorden zij een fluitend geluid. Een plaatselijke knecht ziet vervolgens vlak bij hem een object in de aarde slaan. Na het met een schep uitgegraven te hebben, blijkt het een steenmeteoriet te zijn van 7,25 kilo, tot op heden de zwaarste meteoriet ooit in Nederland gevonden.

Tegelijkertijd wordt er melding gemaakt van een knal bij het ‘Loevenhoutje’, slechts enkele kilometers verderop. De steenmeteoriet die daar neerploft weegt 2750 gram en is vrijwel zeker van hetzelfde hemelobject afkomstig als de meteoriet van Blauwkapel. Waarschijnlijk is het oorspronkelijke hemelobject tijdens het binnendringen van de atmosfeer in stukken gebroken.

De meteoriet uit Blauwkapel is in het bezit van het Natuurhistorisch museum in Boedapest, ‘het Loevenhoutje’ wordt bewaard door de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht.

• Een krantenbericht van de Blauwkapel-inslag.
• Een krantenbericht van de Loevenhoutje-inslag.

1873: ‘Warm uit den zandgrond’

Hoewel deze meteorietinslag lange tijd in de vergetelheid raakte, dook deze meteoriet in 2012 plotseling op bij een hobby-expositie in Hardenberg. De buitenaardse steen sloeg 140 jaar geleden in op een akker bij Diepenveen. Het exemplaar weegt slechts 68 gram en met 3,5 bij 5 centimeter en is een vrij zeldzame koolstofchondriet.

1925: ‘Een merkwaardige meteorietsteen’

‘Een merkwaardige meteorietsteen’ kopt de krant in 1925. Een ingezonden brief beschrijft een tafereel waarin landarbeiders bij Serooskerke in Zeeland plots fluitende en gierende geluiden in de lucht hoorden, gevolgd door een doffe ploffen. Het zou gaan om drie verschillende objecten waar er uiteindelijk twee van zijn terug gevonden. Eén van hen weegt 1,5 kilo. Tegelijkertijd kwam er bij het dorp Ellemeet een brokstuk naar beneden. Op basis van de samenstelling van deze meteoriet wordt vermoed dat dit een brokstuk is van de planetoïde Vesta.

• Een krantenbericht van de Serooskerke-inslag.

1990: Kapotte dakpannen

Het meest recente geval van een meteorietinslag werd gemeld in 1990. Hierbij werd zelfs een huis geraakt in het Overijsselse Glanerbrug. Gelukkig raakte niemand gewond toen er zich een meteoriet van iets minder dan een kilo door het dak boorde. Een krantenbericht meldt dat het de familie in het huis de grootste moeite kosten om de verzekeringsmaatschappij ervan te overtuigen dat de schade aan hun huis was veroorzaakt door een meteoriet.

Niet alleen het dak werd beschadigd, de meteoriet spatte in vele stukken uiteen. Alle brokstukken van deze inslag worden nu bewaard in het museum Naturalis in Leiden.

Bang voor een inslag

Moet je nu, na al die verhalen over inslagen, bang zijn dat je ooit geraakt wordt door een meteoriet? Het antwoord daarop is: nee. Wielinga weet te vertellen dat er wereldwijd enkele gevallen bekend zijn van mensen die geraakt zijn door brokstukken uit de ruimte. ‘Een jongetje in Afrika, een vrouw die gewond raakte aan haar been en een beschrijving van een fatale meteorietinslag in een oud scheepsjournaal en dan houdt het wel ongeveer op. Het is dus heel onwaarschijnlijk. De kans dat je door een auto geraakt wordt is veel groter!’