Denis Mukwege en Nadia Murad winnen Nobelprijs voor de Vrede

Tien jaar geleden al bestempelden de Verenigde Naties seksueel geweld in tijden van oorlog als een bedreiging voor internationale vrede en veiligheid. Daarmee erkenden ze seksueel geweld expliciet als oorlogsmisdaad. Helaas is er met die erkenning niet zoveel veranderd; met name vrouwen krijgen nog altijd veelvuldig te maken met verkrachtingen. In sommige landen blijft het daar niet bij, maar worden ze ook nog langdurig van hun vrijheid beroofd of verminkt.

Met dat besef in het achterhoofd besloot het Nobelprijscomité de Nobelprijs van de Vrede dit jaar uit te reiken aan zowel Nadia Murad als Denis Mukwege. Beiden zorgden ervoor dat de verkrachtingen van vrouwen als oorlogsstrategie meer op de internationale agenda kwamen te staan. Daarnaast proberen ze de slachtoffers van seksueel geweld zoveel mogelijk te helpen hun leven weer op te pakken. Murad als ervaringsdeskundige en Mukwege als arts.

Eigen ervaring

Na haar ontsnapping in 2014 als seksslavin van ISIS, verdween Murad niet stilletjes, maar vertelde ze de wereld juist over haar ervaringen. Zo liet ze zich slechts een dag na haar ontsnapping interviewen door een journalist van BBC Persian. Anoniem haar verhaal doen wilde ze niet. “De wereld moet juist zien wat er met ons is gebeurd”, zei ze, waarmee ze de schaamtecultuur doorbrak die er traditioneel heerst als het om verkrachting gaat onder de Yazidi’s, en meer algemeen in Irak. Door in internationale media openlijk en veelvuldig te vertellen over de gruwelijkheden die ze meemaakte werd ze niet alleen een bekend, maar ook een moeilijk te negeren gezicht van de seksslavinnen die ISIS gevangen nam.

Haar inspanningen zijn er bovendien niet op gericht alleen het lot van de Yazidi’s – een volk dat ISIS probeert uit te roeien omdat die een religie hebben die volgens hen heidens is – te verbeteren, maar dat van slachtoffers van ‘oorlogsverkrachting’ in het algemeen. Zo onderwees ze op 16 december 2015 de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties over het verband tussen mensensmokkel en conflict. Dat was de eerste keer dat dit onderwerp in de Veiligheidsraad aan bod kwam.

Inmiddels reist ze als ambassadeur van de VN de wereld rond. Op deze manier wil ze het onderwerp voor het voetlicht brengen en de slachtoffers helpen, door die in contact te brengen met programma’s voor psychologische en praktische ondersteuning van bijvoorbeeld NGO’s. “Door expliciet de aandacht te vestigen op seksueel geweld als wapen, maakt Murat het veel lastiger voor de daders om daarmee weg te komen,” stelt het comité. Murat zorgde daar overigens ook op een directere manier voor, door op te treden als getuige in een proces tegen prominente ISIS-commandanten – ondanks allerlei doodsbedreigingen.

Ziekenhuis

Ook Denis Mukwege is een echte luis in de pels. Toen de Congolese gynaecoloog ontdekte dat er steeds meer vrouwen bij hem kwamen met zwaar verminkte vagina’s na groepsverkrachtingen door rebellen of regeringssoldaten, nam hij geen blad voor de mond. Hij informeerde niet alleen zijn regering hierover en vroeg die meer hulp te bieden voor de slachtoffers, maar vertelde ook aan internationale media over het lot van de vrouwen. Net als Murad begon hij bovendien presentaties te geven aan de Verenigde Naties en andere internationale organisaties om zo meer aandacht te genereren voor seksueel geweld tegen vrouwen.