85 miljoen incontinentieluiers

De zorg is een megavervuiler. Tijdens een enkele operatie produceren we evenveel afval als het gewicht van een negenjarig kind. Hoe zit dat en hoe kan het anders?

29 augustus 2022

Onderweg naar de operatiekamer, pak ik alvast een nieuw mondmasker uit een kast en verberg ik mijn krullen onder een roze wegwerphoedje. In de sluis die naar de OK leidt, neem ik een nieuwe borstel uit de verpakking en schrob ik mijn handen onder de kraan. Eerst met zeep, daarna met alcohol. Ik zet een plastic spatbril op mijn hoofd. Op de OK help ik met niet-steriele handschoenen de patiënt op de operatietafel te installeren. We leggen een opblaasbaar warmtematras over hem heen, zodat zijn lichaam niet afkoelt. Wanneer de voorbereidingen klaar zijn en de operatie gaat beginnen, gooi ik de handschoenen weg. Ik krijg van de OK-assistent een lange blauwe wegwerpjas en twee nieuwe, steriele handschoenen. Samen plakken we de steriele wegwerpdoeken over de lichaamsdelen van de patiënt waar de operatie niet plaatsvindt, en de operatie kan beginnen.

De bovenstaande paar minuten van van een werkdag als assistent bij de chirurgie beschrijven enkele producten die aan het einde van de operatie in de prullenbak belanden. Dit is nog maar het topje van de ijsberg. Een groep onderzoekers van het Radboudziekenhuis in Nijmegen stelde vast dat er gemiddeld per operatie 27 kilogram aan afval wordt geproduceerd. Éen enkele operatie. Niet per week, of per dag, nee één operatie staat gelijk aan het gemiddelde gewicht van een negenjarig kind.

De zorg blijkt een megavervuiler te zijn. Onderzoeksbureau Gupta berekende dit jaar dat de zorg jaarlijks meer dan 300.000 ton aan afval produceert. Per jaar belanden er bijvoorbeeld 85 miljoen incontinentieluiers op de vuilnisbelt. Dit materiaal alleen al vormt 28% van het totale afval wat de zorg produceert. In totaal is de zorg in Nederland verantwoordelijk voor 8% van de CO₂-uitstoot en daarmee een grote aandeelhouder in de klimaatcrisis. Wie gelezen heeft dat de WHO de klimaatcrisis de grootste bedreiging vindt voor de volksgezondheid, snapt wellicht de ironie. Met het opwarmen van de aarde zijn ouderen vatbaarder voor oververhitting en verdampt het beschikbare drinkwater sneller. Daarnaast laten aanhoudende periodes van droogte oogsten mislukken, wat resulteert in voedseltekorten over de hele wereld. Ook hebben muggen en teken een grotere overlevingskans in een warmer klimaat en duiken ziektes zoals Malaria, Dengue en Lyme steeds vaker en noordelijker van de evenaar op.

Sommige ziekenhuizen zijn bewust bezig met hun CO₂-afdruk. Zo draait het Radboudziekenhuis in Nijmegen op windenergie en gebruiken ze sinds kort herbruikbare isolatiejassen bij bijvoorbeeld coronapatiënten. Echter, het merendeel van de ziekenhuizen hanteert dit duurzame beleid niet. Medische wegwerpspullen zijn vaak zo goedkoop, dat een herbruikbare variant zelden te vinden is voor dezelfde prijs. Daarbij staat de zorg continu onder druk om te bezuinigen en efficiënter te worden, waardoor de keuze voor een wegwerpproduct snel is gemaakt.

Adoscam, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

Gelukkig zijn er wel veel initiatieven onder het zorgpersoneel om te verduurzamen. De Groene Zorg Alliantie is een koepelorganisatie voor zorgprofessionals die zich inzetten voor vergroening van de zorg, en huisvest inmiddels 35 groene commissies en 58 Green Teams. Een voorbeeld van een green team is bijvoorbeeld De Groene OK, een initiatief van OK-personeel waarbij er gekeken wordt hoe operaties duurzamer en meer circulair verlopen, zonder een risico te vormen voor de patiëntveiligheid.

The Green Deal

In 2015 jaren ondertekenden 54 partijen de Green Deal ‘Nederland op weg naar Duurzame Zorg’, met als doel het verminderen van de CO₂-uitstoot en het stimuleren van circulaire economie. Deze deal werd gesloten tussen de zorgprofessionals en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Inmiddels is er een versie 3.0 van de Green Deal, en hoe mooi de doelen zijn gesteld, echte concrete afspraken met verplichtingen missen nog. Afgelopen week riepen onder andere artsen zoals Diederik Gommers, Rabobankbankier Michel van Schaik en groene-zorg-specialisten Evelyn Brakema & Marije Baan de overheid op tot meer actie en duurzaamheid in het beleid voor de Nederlandse zorg. Kortom, om de zorg te verduurzamen en écht groene zorg te leveren moeten we de footprint van de ziekenhuizen verminderen. En de roze OK-mutsen? Die kunnen we gewoon hergebruiken.

Reageer