De TEDx-talk bij het haardvuur

Mensen houden van verhalen. We kijken series en soaps op televisie, lezen zo nu en dan een boek, vertellen elkaar roddels in de supermarkt, of – op een mooie zomeravond – gaan we bij een kampvuur zitten om de meest sterke, bloedstollende of humoristische verzinsels uit te wisselen.

Mijn Amerikaanse collega Jennifer Barnes heeft wel eens uitgerekend dat we met z’n allen, wereldwijd, in de afgelopen twee decennia 230.000 manjaar hebben gestoken in het lezen van Harry Potter-boeken – dat is ruim 2 miljard manuren! En dan gaat het over één boekenreeks, kun je nagaan hoeveel tijd we in verhaalwerelden doorbrengen als we ook andere boeken of zelfs series op Netflix gaan meerekenen. Waarom doen we dat, zoveel tijd aan verhalen besteden?

Natuurlijk, verhalen zijn leuk – ze kunnen ons aan het lachen maken, of ze kunnen troost bieden. Of we kunnen vluchten in een verhaalwereld, zodat we even niet aan het hier-en-nu hoeven te denken. Maar er is nog een ander antwoord op die vraag: verhalen zijn voor ons, mensen, van levensbelang.

Om te begrijpen waarom dit zo is moeten we iets weten van onze plaats in de natuur, en van ons evolutionaire verleden. Mensen zijn primaten, net als bijvoorbeeld chimpansees en gorilla’s. Zoals alle primaten leven we in sociale groepen (of: netwerken) die voor ons cruciaal zijn.

Ga maar na: voor alles wat er écht toe doet zijn we afhankelijk van anderen – zo regelen we ons eten, ons onderkomen, onze bescherming, de zorg voor ons nageslacht, en ga zo maar door. Om dit allemaal goed te laten verlopen moeten we sociaal heel handig zijn. We moeten ons voortdurend in anderen kunnen inleven: we moeten ons kunnen voorstellen hoe de wereld er uitziet vanuit andermans perspectief, en hierop in kunnen spelen.

Bedenk nu dat bij de meeste primaten die sociale groep nog redelijk overzichtelijk is: bijvoorbeeld een chimpansee heeft zo’n vijftig anderen in z’n netwerk zitten. Bij onze verre voorouders was dat aantal ongeveer hetzelfde, maar in de loop van onze evolutionaire geschiedenis zijn onze sociale verbanden steeds groter en ingewikkelder geworden.